درباره‌ی احتمال قرار گرفتن سپاه در لیست “گروه‌های تروریستی”
سارا معصومی درباره‌ی احتمال قرار گرفتن نام سپاه در لیست “گروه‌های تروریستی” از سوی آمریکا در روزنامه‌ی اعتماد نوشت: سال نو و داستان‌های نو در رابطه پرتلاطم ایران و امریکا. واشنگتن تحت ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ جمهوریخواه و چهره‌های تندرو و ایران‌ستیز ایستاده در یمین و یسار وی با سرعت هرچه تمام بر حجم تنش‌ها با تهران می‌افزاید. پازلی که دونالد ترامپ می‌گوید برای به پای میز مذاکره کشاندن ایران با هدف نهایی تغییر رفتارهای منطقه‌ای تهران طراحی کرده است هرروز مهره‌های بیشتری را تجربه می‌کند و جالب آنکه دولت امریکا جز تشدید تحریم و اعمال سیاست فشار حداکثری از مهره دیگری رونمایی نمی‌کند.
ابزار دولت ترامپ در قبال جمهوری اسلامی ایران تشدید تحریم‌ها است اما به گواه تمام کارشناسان در پس این استفاده ابزاری از تحریم هیچ سیاست مشخص و مدونی وجود ندارد و حتی هدف دولت امریکا در قبال ایران از فردی مانند مایک پمپئو تا مافوق وی دونالد ترامپ متفاوت است. مایک پمپئو و جان بولتون، مشاور امنیت ملی سال‌هاست رویای تغییر رژیم در ایران را در سر می‌پرورانند اما ایران برای دونالد ترامپ پرونده‌ای است که باید به دستاوردی در حوزه سیاست خارجی تبدیل شود. اگر مطلوب پمپئو تغییر نظام در ایران است مطلوب مافوق وی به پای میز مذاکره نشستن سیاستمداران ایرانی با نمایندگان دولتی است که نخواست میراث‌دار دستاورد باراک اوباما در حوزه سیاست خارجی یعنی برجام باشد. با وجود این تفاوت‌ها به نظر می‌رسد که فعلا سکان تصمیم‌گیری‌ها در غیاب کهنه‌کارهایی چون جیمز متیس (وزیر دفاع پیشین) در اختیار تندروهایی مانند پمپئو و بولتون است.
دولت ترامپ هرچه در توان دارد برای تشدید فشار سیاسی و اقتصادی بر ایران به کار می‌گیرد و البته امیدوار است که این سیاست منجر به یکی از دو سناریوی مطلوب واشنگتن شود: به پای میز مذاکره نشستن تهران یا اقدامی قهری از سوی ایران که به عکس‌العمل احتمالا نظامی واشنگتن مقبولیت بین‌المللی بدهد. دونالد ترامپ در کناره‌گیری از توافق هسته‌ای با ایران در بهار سال گذشته نیز انتظار یکی از این دو سناریو را می‌کشید که تدبیر تهران تاکنون مانع از تحقق این رویای وی شده است.
پیش‌بینی تکراری این‌بار محقق می‌شود؟
یکی از ابزارهای دولت امریکا در دو سال گذشته برای تحت فشار قرار دادن ایران بازی روانی و فضاسازی بوده و بر همین اساس در این مدت برخی اخبار از گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای فراتر نرفتند و صرفا برای تشدید فضای منفی پیرامون تداوم رابطه سیاسی یا اقتصادی با ایران در سایر کشورها مطرح شده‌اند. با وجود این زمانی که روز جمعه چند رسانه امریکایی و انگلیسی به شکل همزمان از برنامه واشنگتن برای در لیست تروریستی قرار دادن سپاه پاسداران خبر دادند وزنه بیشتر تحلیل‌ها به این سمت بود که دولتی که در دو سال اخیر با وجود نگاه‌های کارشناسی از توافق‌نامه‌ها و تعهدهای بین‌المللی متعدد امریکا فاصله گرفته از برداشتن چنین گام خطرناکی در رابطه با ایران نیز واهمه‌ای ندارد.
وال استریت ژورنال نخستین منبع رسانه‌ای بود که اعلام کرد مقامات امریکایی می‌گویند دولت «دونالد ترامپ» در حال آماده شدن برای وارد کردن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در لیست موسوم به «گروه‌های تروریستی خارجی» است. این خبر همزمان با پایان تعطیلات رسمی نوروز در ایران و درحالی که رسانه‌های مکتوب پس از دو هفته تعطیلات کار خود را از سرگرفتند اعلام شد و البته فاصله اندک زمانی آن تا سالگرد کناره‌گیری واشنگتن از توافق هسته‌ای با ایران نیز نمی‌تواند تصادفی باشد.
گزارش وال‌استریت‌ژورنال و گزارش‌های مشابه آن در رویترز، سی‌ان‌بی‌سی و دیگر رسانه‌های مطرح بین‌المللی درباره این برنامه جدید ضدایرانی دولت امریکا چه می‌گوید؟ وال‌استریت‌ژورنال در مقدمه گزارش یادآوری کرده که اگر نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به لیست گروه‌های تروریستی خارجی امریکا اضافه شود این نخستین‌بار در تاریخ امریکا است که یک نهاد وابسته به حکومت خارجی در چنین لیستی قرار می‌گیرد. این رسانه امریکایی در ادامه می‌نویسد: در شرایطی که این خبر تایید شود می‌توان آن را گامی دانست که منتهی به تشدید کمپین فشار امریکا بر ایران می‌شود اما همزمان شکاف‌هایی را هم در دولت ترامپ ایجاد می‌کند.
خبر قرار گرفتن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه‌های تروریستی خارجی تاکنون چندبار در رسانه‌های متفاوت مطرح شده اما هیچگاه جنبه عملی به خود نگرفته است اما به گزارش وال‌استریت‌ژورنال این موضوع از چندماه پیش در داخل ساختار دولتی امریکا مورد بحث قرار گرفته و تصمیم نهایی قراردادن سپاه در این لیست است. براساس این گزارش پمپئو و بولتون مدافعان سرسخت این اتفاق هستند و اعتقاد دارند که این اقدام می‌تواند منجر به کاسته‌شدن از روابط اقتصادی کشورها با ایران شود چرا که سپاه نقش مهمی در بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی داخلی و خارجی ایران دارد.
در نقطه مقابل این نگاه برخی چهره‌های نظامی وزارت دفاع مانند ژنرال جوزف دانفورد، رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح ایستاده‌اند که می‌گویند این گام منجر به عکس‌العمل شدید علیه نیروهای امریکایی در منطقه خواهد شد و همزمان آسیب آنچنانی به اقتصاد ایران وارد نخواهد کرد. جیسون بلازاکیس مدیر سابق دفتر مالی ضد تروریسم در وزارت خارجه امریکا نیز نسبت به عواقب وخیم این مساله برای واشنگتن هشدار داده است.
وال استریت ژورنال به نقل از منابع آگاه نوشته که دونالد ترامپ در راستای موضع‌گیری‌های تند علیه ایران شخصا خواهان قرار گرفتن نام سپاه در این لیست است اما این گام هم پیچیدگی‌های حقوقی و هم عواقب امنیتی دارد که منجر به بروز نگرانی‌هایی درباره اجرایی شدن این تصمیم شده است. برخی عواقب این تصمیم در گزارش وال‌استریت‌ژورنال این‌گونه ذکر شده است: با این اعلام، شرکت‌ها و اشخاص از ارایه هرگونه حمایت مادی یا منابع، مانند خدمات مالی، تجهیزات آموزشی، مشاوره حرفه‌ای، تسلیحات یا حمل‌ونقل، به شرکت‌ها یا مقامات سپاه منع می‌شوند. مقامات سپاه و کسانی که با آنها تعامل می‌کنند تحت قانون مجازات‌های کیفری یا مدنی شامل پیگرد قضایی قرار می‌گیرند. این کار همچنین مانع ورود یا اقامت نمایندگان خارجی سپاه یا شرکت‌های تحت کنترل آن به ایالات متحده می‌شود.مخالفان در دولت امریکا می‌گویند که این اقدام نه تنها تاثیر چندانی در تضعیف ایران و بخش‌های مهم اقتصاد آن نخواهد داشت بلکه برای دشمنان واشنگتن الگویی می‌شود تا چنین برچسب‌هایی را به عناصر مختلف نیروهای مسلح ایالات متحده بزنند.
در دو سال اخیر هربار این مساله در دولت ترامپ مطرح شده بود جیمز متیس که عنوان وزیر دفاع را به خود اختصاص داده بود مخالفت خود را با آن اعلام کرده بود اما در غیاب وی تندروهایی که به نظر می‌رسد اشراف اطلاعاتی بر مسائل منطقه‌ای پیرامون ایران در غرب آسیا ندارند عنان امور را در دست گرفته‌اند. در این میان سرویس‌های اطلاعاتی امریکا هشدارهای لازم را به کاخ سفید داده‌اند و همزمان فرماندهی مرکزی امریکا که مسوولیت نظارت بر نیروهای امریکایی در خاورمیانه را برعهده دارد در چند روز آتی هشدار منطقه‌ای پیرامون امنیت سربازان امریکایی مستقر در پیرامون ایران را صادر خواهد کرد. وزارت‌خارجه امریکا از چند روز پیش از انتشار این خبر در رسانه‌ها، بسترسازی برای آن را آغاز کرده بود و به عنوان نمونه برایان هوک، رییس گروه اقدام ایران در این وزارتخانه ادعا کرد که بر اساس گزارش‌هایی از طبقه‌بندی‌خارج‌شده ارتش ایالات متحده، ایران در مرگ دست‌کم ۶۰۸ نظامی امریکایی مسوول است.
اما و اگرهای تصمیمی خطرناک
وال‌استریت‌ژورنال در بیان چرایی تمرکز ترامپ بر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌نویسد: دولت امریکا از مدت‌ها پیش به دنبال انجام اقدامی علیه سپاه پاسداران بود چرا که آن را نیرویی بسیار وفادار به حاکمیت می‌داند و همچنین براساس برآوردها در چندسال اخیر به این نتیجه رسیده که سپاه قدرت اقتصادی فوق‌العاده‌ای هم دارد. انتقاد از فعالیت‌های موشکی ایران یکی از محورهای فعالیت‌های ایران‌ستیزانه دولت ترامپ در دو سال اخیر بوده و دولت ترامپ سپاه را مسوول برنامه‌های موشکی ایران می‌داند. همچنین فعالیت‌های سپاه قدس در سوریه و عراق همواره مورد انتقاد و اعتراض واشنگتن بوده است.
وال‌استریت‌ژورنال در بخش‌هایی از گزارشش به نقل از مایک پمپئو در دوره ریاست وی بر سازمان سیا در سال ۲۰۱۷ می‌نویسد که سپاه بر ۲۰ درصد از ثروت اقتصادی ایران کنترل دارد و بخش‌های انرژی کشور هم در سیطره سپاه است. در حال حاضر کلیت سپاه از سوی وزارت خزانه‌داری امریکا مشمول تحریم است اما قرارگرفتن نام این نهاد در لیست گروه‌های تروریستی خارجی منجر به تحریم افراد فعال در این نهاد هم می‌شود و همزمان دست امریکا را برای اقدام علیه این نهاد بازتر می‌کند.
هرچند که برخی کارشناسان مسائل امریکا می‌گویند دولت بعدی می‌تواند این تصمیم احتمالی ترامپ را کان لم یکن سازد اما این اقدام نیز ساده نخواهد بود چرا که دولت فوق باید بتواند اثبات کند که سپاه ارتباطی با گروه‌های تروریستی نداشته یا از گروه‌های مبارز نظامی در غرب آسیا حمایت نمی‌کند.
یک مقام آگاه امریکایی در گفت‌وگو با وال‌استریت‌ژورنال در این باره می‌گوید: «دولت پیشین به رهبری باراک اوباما هم ایده قراردادن نام سپاه در لیست گروه‌های تروریستی خارجی را بررسی کرد اما هیچگاه عملیاتی کردن آن را به صلاح ندانست اما به نظر می‌رسد که دولت جدید رویه جدیدی هم در پیش گرفته است.» ترامپ در حالی شدیدترین سیاست‌ها در قبال تهران را در پیش گرفته است که پرونده ایران یکی از حساس‌ترین پرونده‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا در سال ۲۰۲۰ خواهد بود. برخی کاندیداهای دموکرات اعلام کرده‌اند در صورت پیروزی به توافق هسته‌ای با ایران بازخواهند گشت. دولت ترامپ پس از کناره‌گیری از برجام اعلام کرد حاضر به مذاکره با ایران است اما ۱۲ شرط را به عنوان پیش‌شرط این مذاکرات اعلام کرد؛ ۱۲ شرطی که نه فقط ایران بلکه کارشناسان امریکایی رابطه تهران و واشنگتن نیز می‌گویند نمی‌تواند به معنای تلاش برای تغییر رفتار تهران باشد و ایران در صورت عمل کردن به آنها عملا دچار تغییر رژیم خواهد شد! مقام‌های متعدد در ایران تاکنون بارها اعلام کرده‌اند که تمایلی به گفت‌وگو با دولت ترامپ در شرایط فعلی ندارند و پیش‌شرط بازگشت امریکا به برجام را برای کاخ سفید تعیین کرده‌اند.
تبعات سیاسی و نظامی
انتشار خبر احتمال قرار گرفتن نام ایران در لیست گروه‌های تروریستی خارجی امریکا موجی از واکنش‌های عمدتا منفی را در میان کارشناسان و رسانه‌های متفاوت به دنبال داشت. ناگفته پیدا است که این اقدام می‌تواند هرگونه احتمال شکل‌گیری مذاکره میان ایران و امریکا در دولت دونالد ترامپ را به صفر برساند. تاریخ رفتاری ایران نشان می‌دهد که تهران در روزهایی که تحت فشار باشد تن به مذاکره نمی‌دهد و اگر واشنگتن نام یک نهاد نظامی رسمی ایران را در لیست گروه‌های تروریستی خارجی قرار دهد عملا تهران این اقدام را به مثابه اعلام جنگ می‌داند و رویای ترامپ برای تبدیل کردن مذاکره با ایران به عنوان دستاوردی در حوزه سیاست خارجی برای همیشه از بین خواهد رفت. از سوی دیگر بسیاری از تحلیلگران اعتقاد دارند که قراردادن نام سپاه در لیست گروه‌های تروریستی خارجی امریکا احتمال تنش نظامی میان تهران و واشنگتن را افزایش خواهد داد. این اقدام از آستانه تحمل هر دو طرف خواهد کاست و احتمال جنگ تصادفی میان دو کشور افزایش پیدا خواهد کرد. از سوی دیگر امریکا تصور می‌کند می‌تواند با قراردادن نام سپاه در این لیست برای اقدام‌های نظامی احتمالی بعدی علیه آن مقبولیت کسب کند.
رویترز در گزارشی درباره اظهارات مقام‌های امریکایی درباره این تصمیم احتمالی می‌نویسد: مقام‌های ایران پیش از این تهدید کرده‌بودند که اگر واشنگتن چنین خطایی بکند باید با تبعات آن در منطقه دست و پنجه نرم کند. این تهدید مشخصا نیروهای امریکایی حاضر در منطقه و در کشورهایی مانند عراق را شامل می‌شود. قدرت و نفوذ نظامی ایران در عراق به خصوص در میان جمعیت شیعه بر هیچ‌کس پنهان نیست. به نظر می‌رسد که اصلی‌ترین هدف امریکا از این اقدام مقابله با سپاه قدس به ریاست قاسم سلیمانی است. مایک پمپئو وزیر خارجه فعلی امریکا می‌گوید که در سال ۲۰۱۷ زمانی که رییس سازمان سیا بوده در نامه‌ای به قاسم سلیمانی به او هشدار داده بود که اگر نیروهای تحت حمایت ایران در عراق به نیروهای امریکایی مستقر در این کشور آسیبی برسانند واشنگتن تهران را مسوول می‌داند.
رویترز در بخش دیگری از این گزارش می‌نویسد: مشخص نیست که تاثیر این اقدام امریکا بر همکاری‌های واشنگتن با کشورهای منطقه که با تهران در ارتباط هستند مانند عراق چه خواهد بود؟
گاردین در گزارشی در این باره می‌نویسد: کارشناسان شک دارند که قراردادن نام ایران در این لیست می‌تواند چه تاثیرهایی داشته باشد؟ سپاه در حال حاضر تحت شدیدترین تحریم‌های امریکا قرار دارد و واشنگتن نام ایران را هم در لیست کشورهای حامی تروریسم قرار داده است. بنابراین سوال اینجاست که کاخ سفید از این تصمیم انتظار چه نتیجه جدیدی را دارد؟
گاردین به نقل از ریچارد نفیو در این باره می‌نویسد: من هنوز هم نمی‌دانم که از نظر قانونی می‌توان سپاه را که یک نهاد دولتی است در لیستی قرار دارد که مختص گروه‌های تروریستی غیردولتی است؟
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی: در صورت قرار دادن سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی امریکا، نظامیان این کشور را در کنار داعش در فهرست سیاه تروریست‌ها قرار می‌دهیم.
رضا نصری، حقوقدان: کمیته بین‌المللی صلیب سرخ باید به دولت امریکا نسبت به عواقب نامگذاری یک نیروی مسلح دولتی (سپاه) به عنوان یک سازمان تروریستی هشدار دهد. این اقدام خطرناک بدعتی را پایه‌گذاری می‌کند که نتیجه آن از بین رفتن رژیم حقوقی کنوانسیون‌های ژنو خواهد بود.
ریچارد نفیو، مذاکره‌کننده امریکا در دولت اوباما: تبعات این تصمیم به خصوص با توجه به حضور نیروهای نظامی امریکا در منطقه بسیار زیاد و بد خواهد بود. تصمیم‌گیری‌های اشتباه در همه‌جا. آیا ما به دنبال رویارویی نظامی با ایران هستیم یا خروج تهران از برجام و از سرگرفته شدن برنامه هسته‌ای این کشور؟
وندی شرمن، مذاکره‌کننده ارشد دولت اوباما با تهران: سپاه پاسداران در حال حاضر نیز تحت تحریم‌های کامل امریکا است و قراردادن نام آن در لیست تنها جان سربازان ما را در منطقه به خطر می‌اندازد.
«هوشیار زیباری»، از رهبران حزب دموکرات کردستان عراق: «برنامه ایالات متحده امریکا برای گنجاندن سپاه پاسداران ایران در فهرست سازمان‌های تروریستی تاثیر آشکاری بر ایران خواهد داشت و این کشور گروه‌های سیاسی که دارای روابط خوبی با تهران هستند را بر آن خواهد داشت تا تلاش‌ها در پارلمان عراق برای اخراج نظامیان امریکایی را تسریع بخشند. این حقیقتی ساده است.»
جورجیو کافیرو، تحلیلگر مسائل ایران و امریکا: قراردادن نام سپاه در لیست گروه‌های تروریستی خارجی از سوی امریکا یک اشتباه بزرگ خواهد بود و معنای عبارت گروه تروریستی را هم تغییر می‌دهد. سپاه پاسداران یک نهاد دولتی/ حکومتی است بنابراین اگر امریکا با سپاه مشکل دارد با کلیت نظام ایران مشکل دارد و نمی‌تواند سپاه را در لیست مخصوص به گروه‌های غیردولتی قرار دهد.
انتهای پیام
