دولت واقعیت های وضعیت پژوهشی را اعلام کند
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان معتقد است: آمارهای ارائه شده در زمینه ی پیشرفت علمی در دولت گذشته باید مورد بازنگری قرار بگیرد. همانگونه که دولت امید و تدبیر با شجاعت آمارهای نادرست وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را برای مردم بیان کرد، در زمینه آمار پیشرفتهای علمی نیز باید این کار انجام شود و واقعیت های موجود بیان شود. قطعاً ادعاهایی از قبیل پیشرفتهای علمی، افزایش تعداد مقالات، میزان ارجاعات، ساخت و تولید داروها و دیگر محصولات بیوتکنولوژی باید مورد داوری و نقد مجدد قرار گرفته و تصویر دقیقی از وضعیت پژوهش در کشور بدست آورد تا بتوان براساس آن اقدامات بعدی را انجام داد.
در یادداشت مجتبی پنجه پور، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در انصاف نیوز، آمده است:
همان گونه که کارشناسان اعلام کرده اند دامنه تاثیرگذاری و تاثیرپذیری اقدامات پژوهشی و تحقیقات علمی در کشور ما علیرغم سر و صدای زیاد در سطح بسیار ناچیزی است. حال پرسش اصلی آن است که به چه دلایلی کشور ما با وجود برخورداری از امکانات بالقوه و نیروهای محقق نتوانسته است در زمینه ی تحقیقات، گام‌های موثری را بردارد. با توجه به نیاز جدی به آسیب شناسی روند پژوهش در کشور (از دیدگاه یک محقق که در طی سالیان دراز با آن مواجه بوده و درک کرده است) باید ضمن تشریح وضعیت حال به کمبودها و نقص های آن پرداخته تا متولیان و مسئولین با عنایت به آن در جهت رفع این موانع کوشیده و وضعیت مطلوب پژوهش در کشور فراهم شود. از طرف دیگر متاسفانه در سال های اخیر عمده توجه دانشگاه های کشور معطوف به افزایش کمی تعداد مقالات شده است و صرفا با اهرم سیاست های تشویقی و تنبیهی اعضای هیئت علمی و دانشجویان تمام هم و غم خود را صرف این موضوع کرده اند و اصرار زیادی شده است که رشد مقالات که تایید نتایج آن ها نیز مورد شک و تردید است به جای تولید علم معرفی شود. که البته نتایج منتشره هم در اکثر موارد بدون توجه به چالش ها و نیازهای پژوهشی در حوزه های مختلف بوده است. به عبارت دیگر با صرف هزینه های گزاف عملا بهره وری و بازدهی مناسب از بعد تولید علم نداشته است.
اگر بخواهیم اولویت بندی در رابطه با آسیب شناسی حیطه پژوهش داشته باشیم و مواردی را که نیازمند اقدامات فوری و ضروری است فهرست کنیم، شاید بتوان به چند مورد اشاره کرد:
1- رشد بیرویه و بیحد و حصر تحصیلات تکمیلی محدود شود. ورودی دانشجویان به تحصیلات تکمیلی باید تنها و تنها محدود به مسیرهای قانونی، مشخص و بر مبنای نیاز جامعه و جایگاه تربیت متخصصین در روند توسعه کشور تعریف شود به گونهای که بین سرعت تولید علم (پژوهش) و بکارگیری آن (فنآوری) توازن برقرار گردد.
2- میوه و ثمره کسب دانش و دانشاندوزی، تربیت نیروی انسانی متخصص و خلاق در فرآیند توسعه پایدار کشور است، لذا این اصل یک ضرورت اجتماعی محسوب می شود. باید نگاه سنتی به علم و عالم که دانش اندوزی را محدود به یک نوع فضیلت فردی و کسب ارزش و جایگاه اجتماعی محدود میکرد تغییر کند. لذا جامعه باید به توانمندیهای پژوهشگران آگاهی داشته باشد و همچنین به جایگاه تأثیر پژوهش عینی و واقعی خود در جامعه ( در سطح کشوری و بینالمللی) برسند و بتوانند به معنای واقعی تولید علم بکنند.
3- صداقت اصل اساسی پیشرفت علمی است. محیطهای علمی نباید نگران از نتیجه دادن و یا عدم دستیابی به نتایج و اهداف از پیش تعیین شده طرحهای پژوهشی باشد. راه درست و صحیح بایستی برگزیده شود. موانعی مثل فشار محیط کار، نخبهسازی، چاپ مقاله برای تداوم موقعیت و ارتقاء، سیاستهای تنبیهی و تشویقی، دستوری کردن با دستورالعمل و بخش نامه های متعدد، سیاستزده کردن پژوهش و شعاری کردن آن و ابتذال آن با رسانه ای کردن آن برای کسب اعتبار و موقعیت اجتماعی از جمله مواردی است که اساس و اصول تحقیق را متزلزل میکند.
4- دخالت وسیع دولت و خطر ورود تصمیمات سیاسی در محیطهای علمی و فرهنگی، استقلال محیطهای دانشگاهی را از بین میبرد. این حقیقت که دولتمردان زیادی به سبب موقعیت و جایگاه قدرت سیاسی خود با اعمال نظر مستقیم و غیر مستقیم سعی در کسب مدرک تحصیلی و یا عضویت به عنوان هیئت علمی از دانشگاه ها برای خود و افراد وابسته دارند شدیدترین ضربات را به پیکره دانشگاه ها وارد کرده است و بدنه ی دانشگاه ها از نظر نیروهای شایسته و لایق را در دوره های تحصیلات تکمیلی و همچنین اعضای هیئت علمی دچار رکود کرده است. باید شرایطی ایجاد کرد که نیروهای کارآمد و خلاق صرفنظر از رانتها و نزدیکی به منابع مالی و اجرایی و براساس اصل شایسته سالاری امور پژوهشی را مدیریت و هدایت کنند.
5- آمارهای ارائه شده در زمینه ی پیشرفت علمی در دولت گذشته باید مورد بازنگری قرار بگیرد. همانگونه که دولت امید و تدبیر با شجاعت آمارهای نادرست وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را برای مردم بیان کرد، در زمینه آمار پیشرفتهای علمی نیز باید این کار انجام شود و واقعیت های موجود بیان شود. قطعاً ادعاهایی از قبیل پیشرفتهای علمی، افزایش تعداد مقالات، میزان ارجاعات، ساخت و تولید داروها و دیگر محصولات بیوتکنولوژی باید مورد داوری و نقد مجدد قرار گرفته و تصویر دقیقی از وضعیت پژوهش در کشور بدست آورد تا بتوان براساس آن اقدامات بعدی را انجام داد.
6- پژوهش قواعد، استانداردها و ضوابط خاص خود را در دنیا دارد که بایستی در هر نقطه دنیا رعایت شود. لذا پژوهش نیازمند نظارت و ارزیابی مستمر از طرف مجامع و نهادهای داخلی و بینالمللی است. اگر محصول پژوهش به صورت چاپ مقالهای ارائه میشود، جامعه جهانی باید از واقعی بودن و قابل اعتماد بودن نتایج آن مطمئن شود. لذا این امکان باید فراهم شود تا از طریق تشکیل شوراهای مشورتی و کارگروههای خاص علاوه بر نظارت، آسیبشناسی نیز انجام گرفته تا شرایط مطلوب پژوهش فراهم شود. بازکردن باب نقد و گفتگو و استفاده از نظرات کارشناسان و صاحب نظران میتواند کمک زیادی بکند. اعضای هیئت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی باید امکان دخالت و ارائه نظر در تصمیمگیریهای کلان را داشته باشند.
7- اصل در پژوهش تعامل با جامعه علمی در دنیاست، بایستی امکان تعامل و تبادل اطلاعات علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی با مراکز تحقیقاتی و علمی معتبر بینالمللی فراهم شود. چنین اقدامی میتواند امکان انتقال تجربیات علمی کشورهای پیشرفته جهت رشد و توسعه مراکز تحقیقاتی داخل کشور را فراهم کرده و جایگاه علمی و پژوهشی ایران را به طور واقعی در نزد افکار جامعه علمی جهانی بالا برده و باعث تغییر نگاه فعلی به کشور شود.
انتهای پیام
