رشد نمای رومی در دومین شهر مذهبی کشور

شفقنا نوشت: با یک نگاه عمیق به گوشه گوشه شهر قم متوجه تغییر و تحولات ساختاری و شکل و ظاهر شهر قم می شویم؛ وقتی به مناطق مختلف قم قدم می‌گذاری مهم‌ترین تغییری که در یک چشم به هم زدن ذهن را درگیر می‌کند وجود نماهای نامتعارفی است که به رغم زیبایی خیره کننده آن با ساختار فرهنگی و هویت مذهبی این شهر فاصله بسیاری دارد.

وجود نماهایی که به «نمای رومی» معروف است سیمای اصیل شهر قم را تحت الشعاع قرار داده تا جایی که این امر مهم حتی نگرانی مراجع و علمای قم را به همراه داشته است در سفر رهبر انقلاب اسلامی ایشان در سخنان خود بر حفظ بناهای تاریخی تاکید داشتند و حتی اخیرا هم از تغییرساختار نماهای این شهر ابراز نگرانی کردند.

مسئولان شهری و اجرایی استان هم در تریبون‌های مختلفی بارها گفته‌اند با چنین نماهایی در شهر مخالفت دارند. اما سئوال این است که اگر با این نماها مخالف هستند پس چگونه این نماها در شهر در حال خودنمایی و در مقابل معماری اصیل ایرانی اسلامی شهر عرض اندام می‌کنند؟ مگر مسئولان هشدار مراجع عظام را نشنیده‌اند؟

از طرفی مردم هم از نماهای زرق و برق خوششان آمده و می‌خواهند خودی نشان دهند بدون این که توجه داشته باشند این سبک کاخ نشینی به هویت فرهنگی آن‌ها تیشه زده و حتی در برابر اندک حادثه‌ای ممکن است آسیب‌ها و خسارت‌های جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد ولی وقتی مردم دیگر خانه را برای زندگی نخواهند و تنها از آن به عنوان سرمایه تعبیرکنند و مسئولان هم در خواب غفلت باشند مقاومت در برابر این آسیب فرهنگی و ساختاری آب در هاون کوبیدن است.

برای پی بردن به دلیل رشد قارچ گونه این قبیل نماها در استان و نحوه برخورد مسئولان در ابتدا پیگیر مصاحبه‌ای با معاون امور هماهنگی و عمرانی استانداری قم شدیم که با توجه به پیگیری‌های بسیاربرای یک مصاحبه بی‌نتیجه ماند.

عرض اندام رومیان در مقابل اصالت نماهای بومی ایرانی

سید محسن محسنی در مورد تاریخ و ساختار بنا و معماری گذشته قم بیان می‌کند: مهم‎ترین تحول در معماری شهر قم در دوره ناصرالدین شاه صورت گرفت؛ بناهایی فاخر با بهره گیری از ۹۰۰ هنرمند و کاشی کار و معمار.

مهم‌ترین تحولات معماری، بنای«حرم اتابکی» و بازار قم است که از قسمت شرقی به قسمت غربی منتقل و اغلب بناها با مصالح خشت و گل استفاده می‎شد.

سید محسن محسنی ادامه می دهد: معماری نوین در دوره قاجار مانند بعضی بناهای پردیسان و شهرک قدس وجود داشت، درآن زمان از سنگ تنها برای بعضی ستون‌ها و یا برای زیبایی از سنگ‌های تزیینی در پیشانی ساختمان‌ها استفاده می‎شد.

به گفته او، در دوره پهلوی و با شروع دوره نوسازی در قم قبرستان جلوی حرم معصومه (س) از بین رفت و چند خیابان آذر و باجک و تحولاتی دیگر در معماری قم صورت گرفت. با آمدن محمدرضا شاه با تاثیرگرفتن از غرب تنها سنگ در معماری و ساختمان‌ها اضافه شد.

این کارشناس قم پژوهی می‌افزاید: سابقه الگو گرفتن از اروپا به دوره قاجار برمی‌گردد، استفاده از کلاه فرنگی در این عصررایج شد ولی بعد از انقلاب اسلامی ساختار معماری به کل دگرگون شد.

او معتقد است: نباید صرفا به نمای رومی ایراد گرفت بلکه باید به کل ساختار معماری کنونی انتقاد کرد چرا که در بیشتر بناها حتی در محدوده بافت تاریخی ما از غرب الگو گرفته و به ساختار معماری و فاخر ایرانی اسلامی آسیب‌های جبران ناپذیری را وارد کرده‌ایم.

شتاب غرب زدگی در نبود یک الگوی ایرانی

یک شهروند قمی در گفت وگو با خبرنگار شفقنا از وجود این سبک نماها در شهری مانند قم انتقاد شدیدی کرده و می‌گوید: در شهر قم با شتاب فراوانی ساختار فرهنگی دستخوش تغییراتی شده است حال از پوشش و غیره بگذریم امروز معماری ما هم صادراتی است.

محمد سالاری می‌افزاید: در حالی که بهترین سبک معماری را ما ایرانیان داشتیم حال باید ازمسئولان فرهنگی پرسید در قبال این تغییر فرهنگی که امروز معماری ما را نشانه رفته چه اقدامی انجام دادند؟ شهرداری چگونه در قبال این قبیل بناها سکوت اختیار کرده است.

یک ساختمان مجلل و پر زرق و برق رومی در باجک ۳ توجه من را به خود خیره می‌کند از یکی دیگر از شهروندان درباره این قبیل معماری‌های مجلل می‌پرسم بیان می‌کند: چه بخواهیم چه نخواهیم فرهنگ غربی به زندگی ما وارد شده است حال که خانه امروز نوعی سرمایه به شمار می‌رود من مالک حق دارم برای افزایش نرخ آن هر نوع نمایی را استفاده کنم با هزینه خودم هرنوع سازه و نمایی را به کار می‌برم.

علیرضا صالح بیگی می‌افزاید: باید از مسئولان شهری، دانشگاهی و حتی مدیران دستگاه‌های فرهنگی که در قم بسیارهستند پرسید که چرا نما و الگویی ایرانی اسلامی برای مالکان در ساخت و سازها ارائه ندادند؟ وقتی من مالک به راحتی می‌توانم با دور زدن قانون یا به راحتی هر نوع نمایی را استفاده کنم پس مقصر اصلی دست اندرکاران شهری و فرهنگی هستند.

نمایی برای فخرفروشی

نایب رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر قم می‌گوید: باید به این آسیب به طور ریشه‌ای نگاه کنیم؛ در نمای ساختمان‌های شهر یک ساختار از هم گسیخته‌ای را می‌بینیم که باعث به هم ریختگی فکری می‌شود نماهایی که شباهتی با هم ندارند و بدون هماهنگی و تنها با نمای شیشه و زرق و برق به نمای رومی معروف شده است.

روح الله امراللهی می‌افزاید: این آسیب‎ها سالیان سالی است که در شهر وجود دارد و به دلیل نورپردازی هیچ ارزش و ضرورتی در ساختمان‌ها ندارد و معلول خودنمایی و فخرفروشی است نمایی که با فرهنگ ما فاصله دارد و از کشوری دیگر وارد فرهنگ ما شده است.

او با انتقاد از نبود یک الگوی فاخر بومی برای نمای ساختمان‎ها اظهارمی‌کند: موضوع مهم بعدی نوع برخورد مسئولان است چرا نتوانستند الگوی مناسبی را ارائه دهند؟ الگویی بومی و فاخر که بتوان در نمای ساختمان از آن استفاده کرد وقتی چنین الگویی ارائه شود مردم دیگر به نماهای وارداتی علاقه نشان نمی‌دهند.

مقاومت در برابر کمیسیون ماده ۵ شورا

نایب رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر می‌افزاید: دانشگاه ما چه نوع نمایی را طراحی کرده است؟ چرا به دنبال یک نمای مطلوب و بومی نیستیم؟ لذا به همین دلیل هر نمایی که وارد شود مردم به آن علاقه نشان داده و در ساختمان‌های خود از آن استفاده می‌کنند.

به گفته او، باید جلوی ساخت تندیس‎ها و سردیس را بگیریم، اگر برخورد نکنیم و این اتفاق در قم رخ دهد ابتذال فرهنگی و فکری بسیاری را باید در قم شاهد باشیم.

امراللهی بیان می‌کند: در شورای شهر اسلامی طبق ماده ۵ کمیسیون شورا در برابر چنین نماهایی مقاومت شده است و کم‌تر اتفاق افتاده در تاریخ معماری ما بهره گیری از نمای سنگی وجود داشته باشد.

او با اشاره به لزوم بهره گیری از نمای ملی درساختمان‌ها اظهارمی‌کند: باید در حوزه آموزش به دنبال الگوهای بومی باشیم تا نماهای ملی جای نمای وارداتی را بگیرد چرا که این نماها اثراث مخربی را به دنبال خواهد داشت.

به گفته او، مشکل دیگری که وجود دارد این است که در کمیسیون ماده ۱۰۰ استفاده این نما به عنوان تخلف تعریف نشده است اما آیین نامه‌ای هم برای یک الگوی مناسب نما درجامعه نداریم.

حوزه برای ترویج سبک زندگی اسلامی برنامه ریزی کند

یک استاد سطوح عالی حوزه هم در این باره می‌گوید: این نوع نماسازی‌ها که بنام «نمای رومی» شهرت یافته است برخاسته از گرایش مردم به سوی فرهنگ بیگانه است باید کارهای زیربنایی فرهنگی انجام دهیم تا مردم با بناهای ایرانی و اسلامی آشتی و گرایش پیدا کنند.

حجت الاسلام محسن غرویان می‌افزاید: این نوع الگوها که امروز با شتاب در شهر قم خودنمایی می‌کند نمونه‌ای از غرب زدگی در ساختمان‌ها است .زیبنده نیست شهری مذهبی مانند قم این نماها در برابر بناهای ایرانی و اسلامی خودنمایی کند این امر ناهماهنگی در بناهای شهر را به دنبال خواهد داشت.

به گفته وی، متاسفانه انرژی حوزه علمیه صرف موارد غیر کاربردی شده است و برنامه ریزی برای سبک زندگی اسلامی مورد غفلت قرار گرفته است به هر حال باید طلاب و اندیشمندان و روشنفکران هنری ما در زمینه هنر کاری کنند استفاده از هنر در انتقال مفاهیم مختلف دینی مورد غفلت قرار گرفته است.

تیشه بعضی معماران سودجو به هویت فرهنگی

معاون شهرسازی و معماری شهرداری قم درباره دلیل رشد نامتعارف چنین نماهایی در شهر قم می‌گوید: متاسفانه به رغم قانون ممنوعیت استفاده ازبناهای رومی در قم، معماران، سازندگان و مالکان سودجو با این قانون مقابله می‌کنند و به عاملی برای رشد نماهای رومی در این شهر تبدیل شده‌اند.

غلامرضا جانقربان می‌افراید: این مالکان با ظاهرآرایی خانه‌های جدید با نام نماهای رومی تنها به فکر سود و منفعت شخصی خود هستند و اغلب به ارتقا کیفیت ساختمان سازی توجهی نمی‌کنند و به فکر فروش منازل خود با قیمت بالاتر هستند این در حالی است که چنین منازلی از نظر ایمنی برای سکونت مردم خطرناک است.

او ادامه می‎دهد: استفاده از نمای رومی در کمیسیون ماده ۵ ممنوع شده و برای معماری شهری ظوابطی وجود دارد ولی متاسفانه  معماران و سازندگان سودجو در برابر قانون مقاومت کرده و به دلیل منافع و سود بیشتر چنین نماهایی را در ساختمان سازی به کار می‌برند.

معضل وجود افراد غیرکارشناس و ذیصلاح در حوزه ساخت و سازقم

رئیس سازمان مهندسی استان قم در گفت وگو با خبرنگار شفقنا از وجود افرادی که در حوزه ساخت و ساز ذیصلاح و تخصصی کافی ندارند انتقال کرده و می‌گوید: وجود افرادی که سازنده متخصص و ذیصلاح نیستند و پروانه اشتغال ندارند مشکل قم در حوزه ساخت و ساز است که می‌تواند باعث آسیب‌هایی شود.

امین مقومی می‌افزاید: در بخش‌هایی ازاجرای مقررات ساختمان‌ نقاط ضعفی داریم ازجمله مباحث معماری و نماهای رومی که در واقع با موضوع ایمنی و فرهنگ ما سنخیتی ندارد و در سال‌های اخیر برای جلوگیری از رشد آن اقدامی در کمیته سیما و منظر شهری صورت گرفته ولی کافی به نظر نمی‌رسد.

او بیان می‌کند: شهروندان در ساخت ساختمان‌ها بیش از هرچیز به نما و تزئینات خانه اهمیت می‌دهند ولی در مقابل به ایمنی و مقاوم سازی ساختمان توجهی نمی‌شود. مواردی از جمله اتصال دیوارها و اجزایی که سازه ای نیستند با ستون‌ها در ساختمان بسیار مهم است و عدم رعایت مسائل ایمنی می‌تواند آسیب زا باشد.

لزوم بازگشت به مبانی دینی و اخلاقی

یک پژوهشگر پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی بیان می‌کند: چالشی که امروز ما با آن روبرو هستیم عمیق است و در رفتارهای فرهنگی،اجتماعی و اقتصادی ما نمایان است باید برای حل این آسیب که نه تنها در پوشش و فکر ما بلکه در معماری ما هم خودی نشان داده نحوه تفکر و اندیشه متولیان فرهنگی را تغییرداد.

«حجت الاسلام سید علی اکبر حسینی» می‎افراید: تداخل اندیشه و تمدن غربی در سبک زندگی ما اجتناب ناپذیر است این تغییر پر شتاب در قم رخ داده و مسابقه استقبال از زندگی غربی زندگی و معماری شهر را دگرگون ساخته است باید به مبانی دینی و اخلاقی آشتی کنیم و تنها راه امید همین است.

وی اظهار می‌کند: با تمدنی روبرو هستیم که خود را برترین تمدن می‌داند شاید هدف اصلی جنگ آمریکا و با عراق جایگزین کردن تمدن با زور جنگ به مردم بوده است اکنون تفکر غربی در معماری ما گسترش یافته است باید الزامات این تفکر را پیدا کنیم.

به گفته این پژوهشگر، گرایش جاهلانه از سوی جامعه ما به تمدن غربی انکار ناپذیر است این تغییرات با سرعت رخ داده اگر فردی طالب معماری سنتی باشد شاید در دنیای امروز فردی ناهنجار شناخته شود باید در کنار این تغییر شتاب زده الزامات فرهنگی داشته باشیم.

لزوم آشتی با معماری ایرانی،اسلامی

رئیس سازمان نظام مهندسی استان قم در بخش دیگری از سخنان خود می‌گوید: برخی دستگاه‌ها نیز در حل این مساله همراهی خوبی ندارند و از این نظر دلایلی برای خود دارند، لحاظ کردن فرهنگ و سبک زندگی ایرانی اسلامی در طراحی ساختمان‌ها از مهم ترین عواملی است که باعث می‌شود نما و منظر شهری در شان جامعه اسلامی باشد.

مقومی می‌افزاید: مهندسان و دست اندرکاران ساخت و ساز نیاز به خوراک فرهنگی دارند با توجه به این که قم از غنای فرهنگی بالایی برخوردار است نمای رومی به نوعی تیشه زدن به ریشه فرهنگ استان است و عده ای در این زمینه سودجویی می‌کنند.

به گفته این مسئول، پس از سفر رهبر انقلاب در سال ۸۹ به قم و تاکید بر رعایت سبک ایرانی و اسلامی در تمام ضوابط  در استان ، ضوابطی برای طراحی نمای ساختمان‌ها در قم تعیین شده است.

انتهای پیام