چرا تحلیل داده‌های خام واکسیناسیون کرونا نادرست بود؟

تسنیم نوشت: پیرو انتشار نامه‌ای از سوی علی شریفی زارچی سرپرست مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات در فضای مجازی، مبنی بر این‌که تاکنون 91 هزار و 210 نفر از افرادی که نوبت اول واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند با علائم مشکوک به کرونا به مراکز درمانی مراجعه کرده و بستری عادی یا موقت شده‌اند، حمید سوری، رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کرونا در نامه‌ای به سعید نمکی نوشت:

سلام علیکم
پیرو نامه شماره 552 / 110 / د مورخ 24/ 5/ 1400 آقای دکتر علی شریفی زارچی سرپرست محترم مرکز مدیریت آمار فناوری اطلاعات، لازم می‌دانم به عنوان رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوی و تیم واکنش سریع کووید 19 موارد ذیل را خدمتتان عرض کنم.

1- تحلیل آمار در حیطه فعالیت آن مرکز نیست و با توجه به تخصص سرپرست محترم، تحلیل اطلاعات سلامت باید توسط متخصصان رشته های مرتبط با زمینه های علوم زیستی به ویژه گروه های مرتبط با اپیدمیولوژی انجام شود.

2- انتشار نامه‌ای در سطح جامعه با مضمون غیرعلمی به شکل مستقیم یا با واسطه، که هنوز در کمیته‌های علمی مربوطه تایید نشده است خلاف مصلحت جامعه و تدبیر در مدیریت اپیدمی کرونا است.

3- گرچه تحلیل اپیدمیولوژی داده های مرتبط و تعریف شده ای اپیدمی می‌تواند برای سیاست گذاری و گاه برای تنویر افکار عمومی مفید باشد ولی نتیجه گیری غیر علمی و غیرتخصصی از یافته‌های خام، بویژه در شرایط کنونی می‌تواند موجب اثر مخرب بر استقبال مردم از واکسیناسیون حداکثری باشد.

4- اشکالات اساسی روش شناسی در نامه مذکور و ابهامات متعدد، تحلیل داده ها را دچار سوگیری و خطا کرده است برای مثال موارد ذیل قابل ذکر است:

این نتیجه گیری از داده های خام مثال روشنی از Simpson’s paradox است که بخاطر تعیین ارتباط بین دو متغیر با استفاده از داده های خام پیش می آید و می‌تواند تحت تاثیر متغیرهای دیگر ایجاد خطا کند.

تاریخ شروع ثبت اطلاعات و خاتمه واکسیناسیون در نمونه ها مشخص نیست و تعداد دوزهای تزریقی کلی و به تفکیک نامشخص است.

توزیع داده ها باید بر اساس استان‌ها و گروههای مختلف جمعیتی (نه تنها سن) باشد.
زمان شروع پیک های درج شده در نمودارها معلوم نیست و ارائه اعداد خام می‌تواند نتیجه‌گیری نادرستی را حاصل کند.

در اپیدمیولوژی، برای تعیین ارتباط متغیرهای مستقل (مانند انجام واکسیناسیون) و متغیر پاسخ (مانند مرگ یا بستری) نمی‌توان تنها از مقایسه توصیفی دو متغیر بهره گرفت. این نوع ارتباط جعلی (spurious association) و گمراه کننده است.

چطور ممکن است از91210 نفر افرادی که نوبت اول واکسن را دریافت به بیمارستان مراجعه کرده اند همگی بستری( موقت یا عادی) شده باشند؟

اگرچه هیچ واکسنی در جلوگیری از ابتلای افراد به کووید-19 به صورت 100 درصد موفق نیست ولی مرگ حدود 11 درصد (8552 نفر) در بین بستری شدگان عادی (75886) چگونه توجیه می‌شود؟

با چه مستنداتی علت مرگ در افراد گزارش شده را بدون آن که تقدم زمانی(temporality) را در یک سری یافته توصیفی اثبات کرد می‌توان به واکسیناسیون تعمیم داد؟

اثرات ایمنی واکسیناسیون در افراد حداقل بین 2 تا 3 هفته از زمان واکسیناسیون است که در منحنی فاصله واکسیناسیون نوبت اول و دوم (نمودارهای بدون عنوان و شماره) شروع بستری، روز صفر در نظر گرفته شده است.

علت مرگ افراد این بانک اطلاعاتی باید بررسی شده و توسط کمیته های مرگ یا پزشکی قانونی تایید شود.

نوع واکسن تزریقی این افراد مشخص نیست و نتیجه گیری بر اساس این داده ها غیرعلمی است.

طبق ادعای مندرج در صفحه چهارم احتمال مرگ در واکسینه شده‌های ایرانی بیش از 75 برابر شاخص مربوطه در بعضی کشورهاست این نتیجه غیر معقول، نیازمند تحلیل تخصصی توسط کمیته علمی است.

اندازه های مربوط به میزان بستری یا مرگ در واکسینه شده های کرونا بستگی به طغیان های اپیدمی، و میزان های بروز بیماری در هر کشور دارد. این اندازه ها باید به تفکیک زمان آنالیز شوند. در مقایسه‌ی breakthrough death rate در کشورها باید به درصد جمعیت واکسینه شده‌ و توزیع گروه‌های سنی در آن کشور توجه کرد. مقایسه این نرخ در ایران که تاکنون بیشتر افراد واکسینه شده شامل گروه‌های در پر خطر بوده‌اند با کشورهایی که بیشتر جمعیت خود را واکسینه کرده‌اند ممکن است به نتیجه‌گیری‌های غیردقیق منجر شود.

برای اثبات رابطه علمی بین واکسیناسیون و احتمال بستری یا مرگ لازم است مطالعات تحلیلی (مانند مطالعه کوهورت یا مورد شاهدی) صورت پذیرد و برای کنترل سایر مخدوش کننده ها از مدلهای اپیدمیولوژی استفاده کرد.

سرپرست محترم را برای درک بیشتر تحلیل نادرست خود به مطالعه های زیر ارجاع می‌دهم:

.1 Joselols Torre Cilla. Covid -19 infection in vaccinated people: the use of statistics without context leads to false conclusion. corona virus crisis, Elpais ,27 July 2021

.2 vaccines &Immunization. CDC. cdc.gov/vaccines/covid-19/health- department/breakthrough- cases.html. access data Aug. 17,2021

در پایان ضمن اظهار تاسف از پخش این گزارش پر اشتباه در سطح جامعه، به اطلاع می رساند این کمیته آمادگی دارد که با دریافت داده های کامل مربوطه، تحلیل عمیق اپیدمیولوژی انجام داده و گزارش دقیق و علمی را ارائه دهد.

انتهای پیام