رمز گستردگی نماز جمعه‌های آیت‌الله طالقانی
پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، نماز جمعه به صورت پراکنده در برخی از شهرها برگزار می‌شد. به طور مثال در سال ۴۷ اولین نماز جمعه تهران مستقل از دولت از سوی آیت‌الله طالقانی در مسجد جامع نارمک اقامه شد. پس از پیروزی انقلاب آیت‌الله طالقانی به امام خمینی(ره) پیشنهاد برگزاری نماز جمعه را ارائه دادند و امام(ره) نیز با این پیشنهاد موافقت کردند و از آیت‌الله طالقانی خواستند که ایشان نماز جمعه را اقامه کنند. بنابراین در ۵ مرداد ۸۵ اولین نماز جمعه رسمی به امامت آیت‌الله سیدمحمود طالقانی و با حضور گسترده و میلیونی مردم در دانشگاه تهران اقامه شد.
به همین مناسبت خبرنگار ایکنا اصفهان، گفت‌وگویی با محمدمهدی جعفری، مفسر قرآن و نهج‌البلاغه و از شاگردان مرحوم آیت‌الله طالقانی، داشته است که در ادامه می‌خوانید:
ایکنا ـ نوع نگاه و نگرشی که آیت‌الله طالقانی به عنوان اولین برگزار کننده نماز جمعه بعد از پیروزی انقلاب به نماز جمعه و کارکرد آن داشتند چه بود؟
آیت‌الله طالقانی به اسلام به عنوان دینی جامع و اجتماعی نگاه می‌کردند و در «پرتوی از قرآن» ذیل کلمه «اقامه صلوة» آورده‌اند که اگرچه نماز فرادا باعث می‌شود که انسان حضور ذهن بیشتری داشته باشد، اما اصل تشریع نماز بر جماعت است. از این نظر، ایشان به نماز جمعه نیز بسیار حساس بودند و آن را یکی از ارکان اجتماعی دین اسلام می‌دانستند. همان‌طور که خود نماز ستون اصلی دین یا عمود نگه‌دارنده چادر وسیع و گسترده دین است، برای نماز جمعه نیز همین کارکرد را قائل بودند.
آیت‌الله طالقانی در سال ۱۳۴۶ یا ۱۳۴۷ در مسجد جامع نارمک نماز جمعه را برپا کردند و گفتند نماز جمعه از اصول اسلام است و من اقامه آن را واجب می‌دانم. اتفاقاً همان موقع برای شرکت در یک کنفرانس اسلامی راهی قاهره شدند و اقامه نماز جمعه را به آقای واحدی، امام جماعت مسجد جامع نارمک واگذار کردند. ایشان حتی زمانی که در زندان قصر بودند، در روز جمعه خطبه نماز جمعه را می‌خواندند و می‌گفتند چون دکتر امامی در مسجد شاه بازار (مسجد امام فعلی) نماز جمعه را برپا می‌کند و از طرف شاه حکم دارد، ولی به هر حال نماز جمعه برپا می‌شود و فاصله‌اش تا زندان قصر احتمالاً کمتر از شش کیلومتر است، خود نماز جمعه را نمی‌خواندند، ولی خطبه‌اش را قرائت می‌کردند که من برخی از آنها را یادداشت‌برداری کرده‌ام، چون وسیله برای ضبط کردن نداشتیم و برخی از نکات این خطبه‌ها را در جلد اول مجموعه آثار ایشان با عنوان «درس‌های قرآنی» آورده‌ام. آیت‌الله طالقانی معتقد بودند که باید در هر حال ـ چه در زمان غیبت امام معصوم و چه در زمان حضور ایشان ـ نماز جمعه اقامه شود.
ایکنا ـ اگر خطبه‌های نماز جمعه آیت‌الله طالقانی را تحلیل محتوا کنید، مهم‌ترین محورها و مباحثی که ایشان در این خطبه‌ها بیان می‌کردند چه بود؟
در نماز جمعه معمول است که دو خطبه خوانده شود. در خطبه اول، مسائل اعتقادی و در خطبه دوم، مسائل روز اجتماعی مطرح می‌شود و در هر دو نیز باید مخاطبان را به تقوا توصیه کرد. «اوصیکم و نفسی بتقوی الله»، این جمله را رسول خدا(ص) و امیرالمؤمنین(ع) بیان می‌کردند که برخی از خطبه‌های نماز جمعه آنها به دست ما رسیده است. آیت‌الله طالقانی نیز بر این جمله تأکید داشتند که شما و خود را به داشتن تقوای الهی توصیه می‌کنم. بنابراین محور خطبه‌های نماز جمعه ایشان، سفارش به تقوا و پرواپیشگی بود. از طرف دیگر، مسائل اجتماعی را به گونه‌ای مطرح می‌کردند که وحدت افراد حفظ شود؛ به همین دلیل بیشتر از نهج‌البلاغه استفاده می‌کردند و یکی از خصوصیات خطبه‌های نماز جمعه آیت‌الله طالقانی، استفاده از نهج‌البلاغه بود، چون مباحث این کتاب بیشتر بر محور وحدت اجتماع است. ایشان ۶ نماز جمعه برپا کردند که چون بین این نمازها یک روز نیز عید فطر واقع شد، نماز و خطبه عید فطر را خواندند. اگر به خطبه‌های این ۶ نماز جمعه مراجعه کنید، می‌بینید که ابتدا همه مخاطبان را به تقوا سفارش می‌کنند و سپس به حفظ وحدت در شرایط خاص اوایل پیروزی انقلاب و تأسیس نظام جمهوری اسلامی.
ایکنا ـ با توجه به اینکه نماز جمعه‌های ابتدای انقلاب با حضور گسترده مردم برگزار می‌شد و امروز شاهد حضور گسترده مردمی در نماز جمعه‌ها نیستیم، برای اینکه خطبه‌های نماز جمعه اثربخش باشد و باعث وفاق و همدلی در جامعه شود، باید به چه سمت‌وسویی سوق یابد؟
علت گستردگی نماز جمعه در اوایل انقلاب به خصوص زمانی که آیت‌الله طالقانی اقامه آن را آغاز کردند، این بود که همه می‌دانستند ایشان با اخلاص، ایمان و اعتقاد به وحدت جامعه نماز جمعه را برپا کرده است. در واقع همگان فلسفه اقامه نماز جمعه از سوی ایشان را می‌دانستند. من در خاطراتم با عنوان «همگام با آزادی» جلد دوم که در شرح حال آیت‌الله طالقانی نوشته شده، این را گفته‌ام که حتی عده‌ای از کسانی که به نماز اعتقاد نداشتند نیز به نماز جمعه می‌آمدند و وقتی دلیل آمدن‌شان را می‌پرسیدیم، می‌گفتند چون این صف وحدت ملت ایران را تضمین می‌کند، همه ما برای حفظ وحدت می‌آییم. آنهایی هم که به نماز اعتقاد داشتند، به دلیل اینکه نماز ضامن وحدت است، به نماز جمعه می‌آمدند.
امروز نیز اگر بخواهیم آن صف گسترده را ایجاد کنیم که همه مردم با اعتقاد نه از روی حضور و غیاب یا تظاهر یا کسب امتیازاتی در نماز جمعه حاضر شوند، ائمه جمعه باید از میان کسانی انتخاب شوند که معتقد به وحدت همه اقشار مردم ایران صرف‌نظر از گرایش‌های سیاسی و اعتقادی باشند و همه بدانند این شخصی که به عنوان امام جمعه صحبت می‌کند، هیچ گرایش و دسته‌بندی خاصی ندارد و خودش را در خدمت همه می‌داند. در زمان آیت‌الله طالقانی، هم سخنران قبل از نماز جمعه برای حفظ وحدت می‌کوشید و هم خود آیت‌الله طالقانی در خطبه‌های نماز جمعه بر این امر پافشاری و اصرار داشتند.
امروز متأسفانه شاهدیم برخی‌ها مسائلی را مطرح می‌کنند که باعث اختلاف میان مردم می‌شود، یک طرفه صحبت می‌کنند، حرف‌های بسیار خشن می‌زنند و مسائلی را که احیاناً درست نیست، می‌پراکنند. این حرف‌ها باعث دلزدگی مردم شده است.
انتهای پیام
