بلای کمیت /محمد فاضلی

همین اواخر فرصتی حاصل شد تا با یکی از بدیع‌ترین پدیده‌های نظام آموزش عالی این کشور آشنا شوم. کمی زحمت بکشید و عبارت «سؤالات پیام نور» را در موتور جست‌وجوی گوگل جست‌وجو کنید. ده‌ها سایت اینترنتی را مشاهده خواهید کرد که سؤالات کنکور فراگیر، و دوره‌های مختلف امتحانات دانشگاه پیام نور را می‌فروشند. کافی است کارت بانکی داشته باشید و با قیمت بین 2 تا 5 هزار تومان هر دوره سؤالات را به دست خواهید آورد. این‌که سؤالات امتحان را این گونه بفروشند، به اندازه نوع سؤالات تعجب‌آور نیست. از جیب مبارک خرج کردم و چندین مجموعه سؤال را دانلود کردم. جالب این‌که در همه رشته‌ها، از علوم انسانی به قول مردم «حفظی» تا عملی‌ترین رشته‌های فنی و مهندسی، سؤالات تستی چهارجوابی است.

یکی از بستگان که چنین سؤالاتی را دانلود کرده و امتحانات پایان ترم را گذرانده بود، از میزان تطابق سؤالات امتحان با سؤالات دانلود شده تعجب کرده بود. برای شما جالب نیست که استادی به دانشجویان بگوید می‌توانید سؤالات و جزوه و کتاب را از فلان سایت دانلود کنید و بعد ببینید قیمت هر سؤال و جزوه در آن سایت 2000 تومان است؟ اصلا برای شما جالب نیست که ابتذال علم به جایی کشیده که دانشجو دوره کارشناسی ارشد را با سؤالات تستی بگذراند؟ برای شما جالب نیست که سؤالات درس الکترونیک 1 تستی چهارجوابی باشد؟ حتماً اگر دنبالش بگردیم سؤالات چهارجوابی رشته نجاری، تراشکاری، یا فضانوردی را هم پیدا می‌کنیم.

سؤال چهارجوابی چندین مزیت دارد. برگه امتحانی تصحیح کردن کار پر دردسر و دوست‌نداشتنی است. وقتی کلاس درس شامل 50 نفر باشد، این کار به عذابی الیم بدل می‌شود. وقتی در یک ترم 4 کلاس داشته باشید، تصحیح برگه امتحانی 200 نفر، واقعا طاقت‌فرساست. امتحان تستی این خوبی را دارد که می‌توانید تصحیح اوراق را ظرف نیم ساعت انجام دهید. اصلا می‌توانید یک دستیار با پنج کلاس سواد استخدام کنید و هر برگه را ظرف 1 دقیقه تصحیح می‌کند.

نفع استاد و دانشجو در امتحان تستی است. دانشجو امتحانش را پاس می‌کند (با حفظ کردن سؤالات دوره‌های قبل)، مسئول سایت فروش سؤال و جزوه به درآمدش می‌رسد، استاد هم زحمت تصحیح اوراق را رفع می‌کند. بازی برد-برد که می‌گویند همین است. اما بیچاره ملتی که تحصیل‌کردگان و صاحب مدرک‌هایش این چنین فارغ‌التحصیل می‌شوند. این‌ها بیشتر «فارغ از تحصیل …» خواهند شد. اکثریت‌شان از تحصیل علم، دانش، اخلاق علم، خلاقیت، توان نوشتن، و … فارغ‌اند. آزمون تستی، کلاهبرداری است. این بلایی است که کمیت‌گرایی فارغ از کیفیت بر سر دانشگاه آورده است. البته وقتی آزمون ورودی دوره دکتری با سؤالات چهارگزینه‌ای است، دوره کارشناسی ارشد که وجوب این شیوه آزمون در آن یقینی است.