تیغ برّان سانسور در دست ساترای رفوزه!

سرویس فرهنگی انصاف نیوز: رضا درستکار، منتقد سینما و تحلیلگر مسائل فرهنگی با بیان اینکه «نتیجه‌ی‌ تصمیم اخیر مجلس درباره‌ی ساترا شکست است»، گفت: آقای مجلس، آقایانی که نشسته‌اید و دارید همینطور تصمیم می‌گیرید ما این همه کارشناس داریم، حداقل ۵۰۰ منتقد در خانه سینما داریم پنج نفرشان را صدا کن و نظرشان را بگیر. بگو که ما می‌خواهیم این تصمیم را بگیریم و نظرشان را بپرس. ۳۲ صنف داریم در خانه سینما که بدترین عضو اینها قطعاً از بهترین فرد شما دریافت فرهنگی بالاتری دارد صدایشان کنید و از آنها بپرسید. وقتی تلویزیون در کار خودش رفوزه است یک کار دیگر را به آن می‌دهند. کاری که کردند کار درستی نیست و نمی تواند چنین کاری جواب بدهد.

آقای درستکار در گفت‌وگو با انصاف نیوز درباره‌ی مصوبه‌ی اخیر «مجلس انقلابی» پیرامون در اختیار قرار دادن نظارت بر محتواهای صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی به ساترا گفت: مصوبه‌ی مجلس درباره ساترا مصوبه‌ای کارشناسی شده نیست، نمی‌شود درباره این موضوعات احساسی قضاوت کرد. حوزه فرهنگ با حوزه های دیگر متفاوت است.

بر اساس تصمیم اخیر مجلس یازدهم:

«مسئولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر و نظارت بر آن، منحصراً بر عهده سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر (ساترا) سازمان صدا و سیما است. سازمان صدا و سیما (ساترا) موظف است در راستای حفظ ارزش های ایرانی – اسلامی و نظام خانواده بر تمام مراحل تولید آثار حرفه ای در فضای مجازی نظارت نماید و ضمن ارتقای کیفی تولیدات از اثرات سوء آن در جامعه جلوگیری به عمل آورد».

«بر اساس عبارتی که کمیسیون تلفیق بودجه مجلس به لایحه بودجه 1401 کشور افزود و در قانون بودجه سال آتی نیز گنجانده شد، بدون وجود مصوبه‌‌ی قانونی ساختار ساترا و با کنار گذاشتن وزارت ارشاد به عنوان نهاد صدور مجوز و نظارت بر محتوای منتشر شده در فضای مجازی، ساترا به عنوان ناظر بر تولید آثار حرفه‌ای در فضای مجازی تعیین شد تا از منابع 116 هزار میلیارد ریالی حاصل از حق السهم دولت از اپراتورهای اینترنت در سال آتی منتفع شود؛ در حالی که دستورالعمل‌های اخیر ساترا مورد انتقاد نهادها و تشکل‌های صنفی حوزه‌ی فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار گرفته است».

[ سیتنا ۱۸ اسفند ۱۴۰۰ ]

این منتقد سینما می‌گوید: هر چقدر ما از نظر تقویمی جلوتر می‌رویم فشارها بر دستگاه‌های فرهنگی زیاد می‌شود که نشان دهنده‌ی تزلزل و تذبذبی است که در حوزه فرهنگ ایجاد شده است. شاید بزرگترین مشکلی که ما در کشور خودمان داریم این است که متولی فرهنگی و مدیر فرهنگی نداریم. که در این حوزه تصمیم‌گیری‌های خوبی داشته باشد و در واقع این حوزه یک حوزه رهاشده‌ای است. بنابراین هر آدمی در آن دخالت می‌کند.  و هر آدمی در آن نظر می‌دهد. البته فرهنگ‌ها امور متناقض و ناقصی هستند این بر کسی پوشیده نیست.  و طبیعتاً همین وضعیتی که وجود دارد یعنی نبود متولی فرهنگی و نقصان‌ها و تناقضاتی که در مسائل فرهنگی وجود دارد ما را دچار مشکلات زیادی کرده است. برای مثال به همین دلیل است که شما می‌بینید که برای مجوز دادن به فیلمی از آقای داریوش مهرجویی چه جنجال بزرگی در کشور به راه افتاد. آیا این جز این است که نابخردانه با موضوع برخورد کردند؟

وی افزود: این حوزه یعنی حوزه فرهنگی، فیلم، سینما و… باید مستثنی از خیلی از موضوعات باشد؛ چرا که حوزه‌های تأویل‌پذیر و تفسیرپذیر است. و همیشه هم ملعبه‌ی دست سیاست‌کاران و سیاست‌بازان بوده است. هر موقع هم خواسته‌اند کسی را ساقط کنند به جای اینکه بروند بپرسند، آن دکل نفتی چه شد؟ آن سه هزار میلیارد که رفت چه شد؟ آن اعدام‌ها و تصمیمات غلط که در حوزه‌های نظامی می‌گیرید چه شد؟ و… به جای همه‌ی این پرسش‌ها ساده‌ترین و قابل فهم ترین و گول‌زننده‌ترین راه را می‌روند و دست می‌گذارند بر روی فیلم و‌ سینما که این حجابش اینطور بود، آن جایش چنین بود و فیلم‌ها را نیت‌خوانی می‌کنند چون این حوزه یک حوزه‌ی باز است، حوزه‌ای است که همه دارند تماشایش می‌کنند بنابراین چنین برچسب‌هایی هم می‌چسبد. متولی فرهنگی هم که نداریم در نتیجه‌اش بیچاره کسانی که در این حوزه ها دارند کار می‌کنند؛ کارگردانان، نویسندگان، فیلمسازان، بازیگران سرمایه‌گذارانی که در بخش خصوصی هستند. بیچاره این ها که باید جواب قدرت‌نمایی و  فشارهای سیاسی جناح رقیب را پس بدهند.

درستکار با اشاره به مشکلات ایجاد شده برای فیلم «گاو» در ابتدای انقلاب گفت: آن مسئله‌ای که در اوایل انقلاب برای فیلم «گاو» به وجود آمد و ممانعت ایجاد کرده بودند برای نمایش در تلویزیون؛ دلیلی که آورده بودند این بود که یک شخصیتی به نام «مَش اسلام» در این فیلم است که دارد «مَش حسن» را کتک می‌زند که او را به راه راست هدایت کند و یا از این وضعیت مسخ‌شدگی در گاو مرده‌اش نجات ببخشد. ممیز بی‌شعور گفته بود «اسلام که کسی را کتک نمی‌زند»؛ اگر رهبر آن زمان نگفته بودند که این فیلم، فیلم خوب و مفیدی هست و بگذارید نمایش داده شود و راه را باز کردند اصلا راه سینما بسته می‌شد.  تعبیری هم که ایشان در اوایل انقلاب داشتند این بود که ما با سینما مخالف نیستیم سینما از مظاهر تمدن است.

این تحلیلگر مسائل فرهنگی افزود: اینها نکات بسیار کلیدی و مهمی است، اینها تفاوت آن اسلام قشری و تفکر قشری در دین را نشان می‌دهد با آن نگاهی که باید برای دنیای امروز ما مرزهای جدید مشخص کند. اگر آن نگاه پیشرو را با آنچه که اتفاق افتاده حذفش کنید، همان اسلام  قشری همان اسلامی که می‌گوید «مش اسلام کسی را کتک می‌زند» جایگزین می‌شود؛ باید روی این موضوع دقت کرد. بنابراین هر کسی را نباید اجازه دهید وارد این حوزه‌ها شود.

درستکار با اشاره به برخی اعتراضات اصولگرایان به عملکرد دولت‌ها در حوزه‌ی فرهنگ و هنر گفت: برخی فکر می‌کنند که اگر دولت دست اصولگراها افتاد همه چیز گل و بلبل است و اگر دولت دست اصلاح طلب‌ها افتاد فساد و این مسائل همه جا را گرفته است؛ در حالی که اینطور نیست، حالا دیگر بعد از گذشت چهار دهه و اندی از این روزهای زندگی ما دیگر متوجه شده‌ایم که اینها دستمایه‌ی تهاجمات سیاسی است. 

این منتقد سینما با تاکید بر اینکه «مصوبه‌ی مجلس درباره ساترا مصوبه‌ای کارشناسی شده نیست»، گفت: نمی‌شود درباره این موضوعات احساسی قضاوت کرد. حوزه فرهنگ با حوزه های دیگر متفاوت است.  شما یک تلویزیون دارید که ۲۰ تا ۲۵ شبکه دارد که کمیت این تلویزیون در جذب مخاطب می‌لنگد. عملکرد این تلویزیون با آن ساختارهای رسانه‌ای موجود در دنیا مخالفت دارد در تلویزیون تا یک عده تبدیل به ستاره  و‌ چهره می شوند تلویزیون با او مخالفت می‌کنند و موضوع را می‌برند به سمت اینکه «بت‌سازی» شده است. اینها با هم منافات دارد وقتی که شما سینما می‌خواهید لازم و ملزومش ستاره و جذابیت است. ما موضوعات جنسی و خشونت را که در سینماهای دیگر دنیا وجود دارد نداریم، حالا شما تصور کن که همین چهار تا چهره هم نباشد دیگر واویلاست!

درستکار ادامه داد: من یکبار این را گفتم بعضی‌ها بد تعبیر کردند؛ آقای تلویزیون شما اگر بیل‌زنی باغچه‌ی خودت را بیل بزن. با دوتا و نصفی شبکه درپیت خارجی هم نمی‌توانی مقابله کنی، چهار تا برنامه‌ی مشخص نداری، یک گوینده درست و درمان نداری که بنشیند و با چند آدم حرف بزند و‌ گفت‌وگو کند، آن شیخ‌الشیوخی که قبلا بود که یک نفر حرف بزند و همه بگویند سمعا و طاعتا را از بین برده‌ای. برای نمونه کل نظام فرهنگی کشور را مقابل شخصیت فوتبالی مثل فردوسی‌پور می‌گذارید. وقتی شما توانت در این حد است و بنیه و ظرفیتت این است می‌خواهید در یک حوزه دیگر هم دخالت بکنید؟! آقای مجلس، آقایانی که نشسته‌اید و دارید همینطور تصمیم می‌گیرید ما این همه کارشناس داریم، حداقل ۵۰۰ منتقد در خانه سینما داریم پنج نفرشان را صدا کن و نظرشان را بگیر. بگو که ما می‌خواهیم این تصمیم را بگیریم و نظرشان را بپرس. ۳۲ صنف داریم در خانه سینما که بدترین عضو اینها قطعاً از بهترین فرد شما دریافت فرهنگی بالاتری دارد صدایشان کنید و از آنها بپرسید. وقتی تلویزیون در کار خودش رفوزه است یک کار دیگر را به آن می‌دهند بنابر این کاری که کردند کار درستی نیست و نمی تواند چنین کاری جواب بدهد.

این نویسنده و تحلیلگر فرهنگی در بخش دیگری از گفت‌وگو با انصاف نیوز گفت: برخی طوری درباره‌ی ساترا و تلویزیون و مجموعه ارشاد حرف می‌زنند که انگار اینها از یک قبیله دیگر هستند و آنها از کره‌ی دیگری آمده‌اند؛ همه اینها الان که یکی هستند. به طور کلی ما الان کارگزار فرهنگی و مدیر فرهنگی نداریم؛ فکر می‌کنید چرا سینماگرها اینقدر اصرار دارند که ریاست سازمان سینمایی یک عنصری از درون خودشان باشد و گرمی و سردی سینما را چشیده باشد؟ به خاطر این است که مشکلات اینها را درک کند، سرمایه گذاری در این حوزه مستلزم یک امنیت است، الان سرمایه‌گذاری در این حوزه را از بین بردید. شما نگاه کنید در این شش ماهی که اینها آمدند چه کار کردند جز اینکه این همه اختلاف ایجاد کردند، جز اینکه جشنواره فجر را در چهلمین سالش در حالی برگزار کردند که هر جایش دست بگذارید ایراد پیدا می‌کنید؛ جشنواره‌ی پر از ایراد و دستکاری برگزار کردند. 

درستکار در ادامه خطاب به مسئولان فرهنگی گفت:
شما دارید در اکوسیستم سینما دست می‌برید، اگر فکر می کنید با این کار موفق می‌شوید نمی‌توانید موفق شوید. اگر می شد موفق شوید در این چهل سال باید می‌شدید. باید یک تلویزیونی می‌ساختید که همه از آن تبعیت کنند و همه آن را نگاه کنند نه اینکه تلویزیون شما را به ضرب و زور و چاقوکشی هم کسی نگاه نمی‌کند. نمره قبولی با این تلویزیون نمیگیرید. باید با آدم‌های با کیفیت بالا در حوزه‌ی فرهنگ حضور داشته باشند اما تمام آدم‌های فرهنگی را در همه‌ی حوزه‌ها  از نظام فرهنگی کشور بیرون انداخته‌اند. در چنین وضعیتی چطور انتظار دارند موثر باشند؟! در این شرایط یک چیز دیگر را هم انداختند گردن صداوسیما. آقای مجلس! نمی‌توان این را بدهی به یک چنین صداوسیمایی.

این منتقد سینما با اشاره به افزایش فشارها  به سینماگران و‌ موضوع سانسور گفت: الان ببینید در سازمان سینمایی چه گرفتاری‌هایی وجود دارد، فکر می‌کنید چرا این طور است؟ به خاطر این است که فشار زیاد است و آنها هم فشار را منتقل می‌کنند بر روی ایجاد ممانعت. همه‌اش که بگیر و ببند نمی‌شود. اگر شما شیعه مولا علی هستید، یک جاذبه وجود دارد و یک دافعه؛ شما که همه‌اش دافعه هستید، جاذبه شما کجاست؟! برای همین است که هر کاری می‌کنید به نفع دشمن بیرون از ایران تمام می‌شود و تلویزیون‌ها و نفرات آنها قوی‌تر می‌شوند.

درستکار درباره‌ی آثار چنین تصمیماتی در حوزه‌ی فرهنگی خطاب به نمایندگان مجلس و‌ دیگر مسئولان گفت: کارهایی که شما می کنید کوچک نیست، این کارها دلسردی ایجاد می‌کند، با این نوع کارهایی که انجام می‌شود و این ممانعت‌ها و‌بگیر و ببندها خیلی‌ها دلسرد می‌شوند. با دلسردی فرهنگی وقتی به وجود می‌آید یک جامعه خموده و منفعل به وجود می‌آورید.  فکر نکنید اینها ساده است، بروید در جامعه بگردید و ببینید، و با مردم حرف بزنید. از مردم خیلی فاصله گرفته‌اید. این راه‌ها بسیا  پر اشتباه و پرخطر است.

رضا درستکار، نویسنده و‌ منتقد سینما در بخش دیگری از این گفت‌وگو گفت: اینکه ما هر چهار سال و هشت سال یکبار سیاست‌های کلی جاری را می‌تکانیم و از دولت قبلی یک دولت فاسد و ناکارآمد می‌سازیم و خودمان در دوره‌ی بعد بدتر از آن عمل می‌کنیم دیگر اثبات شده است. چه کاری است که ما هر نابلدی و کار بیهوده را بیاندازیم گردن دولت قبلی و بگوییم همه تقصیرها برای دولت قبلی است. پس می‌توانیم حدس بزنیم که دولت بعدی که می‌آید هم تمام کارهای دولت فعلی را زیر سوال می‌برد، این روش قشنگی است؟ طبیعتا نیست.  فرض کنیم دولت قبلی عملکرد اشتباهی داشته، شما درست عمل کنید.

درستکار درباره‌ی عملکرد صداوسیما گفت:
واقعیت این است که  متولیان تلویزیون نمی‌توانند وظایف خودشان را به درستی عمل کند، بر مصادر مهم آدم‌های کم خاصیت را گذاشتند  و حالا می‌خواهید این وظیفه نظارت بر نمایش خانگی را هم  بر عهده آدم‌های ناتوان بگذارید، چطوری از داخل این سیستم خروجی در می‌آید. در این مملکت دو سال کرونا شد  برای سینماگران چه کار کردید چه اتفاقی افتاد؟ به جای این همه محدودیت و ممنوعیت، هزارتومان آمدید در خانه به کسی بدهید؟ اگر همین نمایش خانگی و فضای مجازی نبود بخش بزرگی از هنرمندان این مملکت باید از گرسنگی می‌مردند. می‌خواهید با قوانین حاکم بر تلویزیون چه اتفاقی را رقم بزنید؟ خمودگی و جمود را به نمایش خانگی هم انتقال می‌دهید. اینجا نیازمند یک فکر بهتر، گشایش بیشتر و حرکت بازتر است.

این تحلیلگر‌ مسائل فرهنگی در ادامه‌ی این بخش از گفته‌های خود افزود: وقتی حکومتی قوی‌تر می‌شود فرصت بیشتری به فضاهای فرهنگی‌اش می‌دهد، این نباید معکوس باشد. از این طرف می‌گویید خیلی مقتدر هستید و از آن طرف فضاهای فرهنگی را هم محدودتر می‌کنید این دو با هم در تناسب نیستند. نمی‌شود در فرهنگ دیوار بکشید، اگر بخواهیم برای فرهنگ تعبیری بسازیم می‌توانیم بگوییم فرهنگ مانند باران است مثل رود  جاری است، نمی‌توانید بر روی آن سدی بزنید؛ این بالاخره راه خودش را پیدا می‌کند. این چهل سال نشان می‌دهد که این اتفاق افتاده است. شما نگاه کنید تمام ممانعت‌ها و ممنوعیت‌هایی که در طول این ۴۰ سال اعمال شده است درست یا غلط من الان کاری به ارزش‌گذاری آن ندارم، اصلا فرض کنیم که به درستی هم بوده اگر نتیجه‌اش مطلوب بود که نباید الان گرفت‌و‌گیری داشته باشیم و باید همه چیز یک‌دست شده باشد و این همه اتفاق نباید بیفتد، ضمن اینکه باید گشایش هم به وجود آمده باشد. شما امروز دارید سختگیری می‌کنید یعنی آن محدودیت‌ها و  فشارها و اعمال سلیقه‌ها نتیجه نداده است. اگر فکر می‌کنید این سختگیری جواب می‌دهد بدانید که جواب نمی‌دهد برای فرهنگ دیوار نمی‌شود کشید شما باید این تفاوت‌ها را پذیرا باشید؛ نمی‌توانید از طریق نظام فرهنگی ارتش به وجود بیاورید. در فرهنگ ارتش به وجود نمی‌آید. ارتش را حکومت‌ها به وجود می‌آورند برای اینکه با یک «بشین پاشو» همه گوش بکنند اما فرهنگ ها ذاتا برای تغییر و برای ممیز کردن آدم‌ها و هستی ظهور و بروز پیدا کرده‌اند. کار فرهنگ ممیز کردن و تفکیک کردن است.

درستکار در ادامه‌ی نتیجه‌ی‌ تصمیم اخیر درباره‌ی ساترا را «شکست» دانست و گفت: قطعاً بدانید که این مصوبه شکست می خورد یا به شکل کلی فضای اینترنت را به شکست می کشاند یا خودش شکست می‌خورد در این شکی نیست.

رضا درستکار،‌ منتقد سینما درباره‌ی عملکرد فرهنگی دولت روحانی نیز گفت: دولت قبل از دیپلماسی و نه اقتصادی شکست نخورد (البته در این دو حوزه هم که خیلی روی آن مانور می‌داد حفره‌های خیلی بزرگی ایجاد کردند، وضعیت اقتصادی مردم درست نشد و فشار بسیار زیادی بر آنها‌ آمد گرفتاری‌هایی برجام ادامه دارد اما دولت قبل از این دو با تمام این اوصاف شکست نخورد) به ضرس قاطع عرض می‌کنم دولت قبل از نداشتن رویکرد فرهنگی شکست خورد. دولت قبل به خاطر بی اعتنایی به اهالی فرهنگ و پشت کردن به فرهنگ، به خاطر مجال ندادن به افراد فرهنگی شکست خورد و وقتی انتخاباتی هم در گرفت دیگر از اهالی فرهنگ خبری نبود. قطعاً شکستی که شما از فرهنگ می‌خورید از هیچ چیز دیگری نمی‌خورید. نه فقط دولت  قبل بلکه نظام قبلی هم از فرهنگ شکست خورد. آنجایی که شما اراده فرهنگی را وا می‌گذاری شکست به وجود می‌آید. حوزه‌ی فرهنگ نیازمند مدیر خوب و تصمیم‌ساز خوب است، نیازمند آزادی عمل بیشتر است، مدیر خوب می‌داند که باید این موضوعات را درست کند و موانع و مشکلات را حل کند و دست‌درازی‌ها به این حوزه را کوتاه کند.

نویسنده‌ی کتاب «سینمای فریدون گله»با اشاره به آنچه درباره‌ی در روزهای اخیر برای فیلم «لامینور» رخ داد، گفت:
مسئله‌ای که برای همین فیلم «لامینور» اتفاق افتاد به‌ خوبی نشان داد که دولت هیچ برج و بارویی برای مسائل فرهنگی ندارد و با کوچکترین اعتراضی فرو می‌ریزد.‌ وزیری که برای این حوزه انتخاب شده‌ چون رزومه فرهنگی ندارد امیدی به او نیست. امید ما به این است که  یک متولی فرهنگی، یک قهرمان فرهنگی یک امیرکبیر فرهنگی در این حوزه پیدا شود چ کمی این موضوعات دستخوش تغییر شود. فرهنگ جاری است و این اتفاق را رقم می‌زند. مقدر است که این سرزمین از این مسائل عبور کند؛ یک روز از آقای فریدون گله پرسیدم که چرا با قدرت می گویی ایران و ایرانی می‌ماند، گفت شما به تاریخ نگاه کن این یک امر اثبات شده است. این همه آمدند، زدند، کتابخانه‌ها را سوزاندند، اینجا را به آتش کشیدند، آنجا را به آتش کشیدند در نهایت چه شد ایران ماند و ایرانی هم ماند.  این اتفاق یک امر اثبات شده است. بهتر است که در مقابل آن جریان فرهنگی اصیل ایرانی نایستیم حقیقت لایزالی است که آن را پشتیبانی می‌کند.

رضا درستکار، منتقد سینما به‌عنوان سخن پایانی گفت: دولت‌ها برای تسهیل کارشان می‌خواهند از جامعه یک پدیده یک‌شکلی و مشخص بسازند که یک فرمان همه چیز درست شود، در حالی که فرهنگ کارش تفکیک کردن است تا وقتی که این موضوع را درک نکنید گرفتاری‌ها وجود دارد چرا که شما می‌خواهید یکپارچه‌سازی کنید و فرهنگ‌ها نمی‌خواهند که یکپارچه‌سازی اینطوری به وجود بیاید. چون زیبایی.شان در تنوع آنهاست. وقتی این را درک نکنید کاری از پیش نمی‌برید. مجادله و کشمکش و موضوعاتی که در جامعه ما درباره‌ی ساترا، فرهنگ یا  گرفتاری‌هایی که برای لامینور و‌مانند پیش می‌آید نقطه تفکیک و تشخیصش‌ همین است که عرض کردم. باید پذیریم که فرهنگ‌ها متنوع و متکثر و متناقض و گاهی در تضاد با موضوعات مختلف هستند. به ویژه در کشور ما که یک کشور چند فرهنگی و چند قومی است و همان‌طور که به آن می‌گویند ایران زمین واقعا  این تنوع فرهنگی‌را می‌توان در همین کلمه ایران  زمین دید که ایران همچون‌ یک کره زمین کوچک است.

انتهای پیام