خرید تور تابستان ایران بوم گردی

برزویه حکیم ساسانی

کامران محلوجی، دانشجوی تاریخ علوم پزشکی در روزنامه آفتاب یزد نوشت: ایرانیان‭ ‬از‭ ‬دیرباز‭ ‬در‭ ‬چند‭ ‬زمینه‭ ‬جزو‭ ‬سرآمد‌ترین‭ ‬اندیشمندان‭ ‬جهان‭ ‬بودند‭. ‬ادبیات،‭ ‬اخلاق‭ ‬و‭ ‬پزشکی‭. ‬قدیمی‌ترین‭ ‬اندرزنامه‌های‭ ‬جهان‭ ‬در‭ ‬ایران‭ ‬باستان‭ ‬نگاشته‭ ‬شده‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬جزو‭ ‬اولین‭ ‬کتاب‌هایی‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬ملوک‭ ‬عرب‭ ‬برای‭ ‬اداره‭ ‬کشور‭ ‬به‭ ‬آنها‭ ‬نیاز‭ ‬پیدا‭ ‬کردند‭ ‬و‭ ‬توسط‭ ‬ایرانیانی‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬هر‭ ‬دو‭ ‬زبان‭ ‬فارسی‭ ‬و‭ ‬عربی‭ ‬مسلط‭ ‬بودند‭ ‬همانند‭ ‬ابن‭ ‬مقفع‭ ‬آنها‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬عربی‭ ‬ترجمه‭ ‬کردند‭.‬

اما‭ ‬این‭ ‬سه‭ ‬ویژگی‭ ‬توسط‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬پزشکان‭ ‬دوران‭ ‬انوشیروانی‭ ‬در‭ ‬یک‭ ‬نفر‭ ‬جمع‭ ‬شد‭ ‬و‭ ‬آن‭ ‬فرد‭ ‬برزویه‭ ‬حکیم‭ ‬بود‭.‬

برزویه‭ ‬که‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬مشهورترین‭ ‬پزشکان‭ ‬دوران‭ ‬ساسانی‭ ‬است‭ ‬مدتها‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬پزشک‭ ‬دربار‭ ‬انوشیروان‭ ‬به‭ ‬کار‭ ‬طباطب‭ ‬اختصاصی‭ ‬پادشاه‭ ‬مشغول‭ ‬بود‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬ملازمان‭ ‬و‭ ‬هم‭ ‬صحبتان‭ ‬نزدیک‭ ‬شاه‭ ‬محسوب‭ ‬می‌گردید‭.‬پزشکی‭ ‬دوران‭ ‬ساسانی‭ ‬ترکیبی‭ ‬از‭ ‬روش‌های‭ ‬درمانی‭ ‬مختلف‭. ‬پزشکی‭ ‬یونانی،‭ ‬پزشکی‭ ‬زرتشتی،‭ ‬پزشکی‭ ‬هندی‭ ‬و‭ ‬حتی‭ ‬پزشکی‭ ‬مانوی‭ ‬و‭ ‬مردمی‭ ‬بود‭.‬

این‭ ‬موضوع‭ ‬موجب‭ ‬شده‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬پیچیده‌ترین‭ ‬ساختار‌های‭ ‬نظام‭ ‬پزشکی‭ ‬در‭ ‬دوران‭ ‬ساسانی‭ ‬شکل‭ ‬بگیرد‭ ‬که‭ ‬بتوان‭ ‬در‭ ‬آن‭ ‬دوران‭ ‬استانداردهای‭ ‬درمان‭ ‬را‭ ‬مورد‭ ‬بررسی‭ ‬قرار‭ ‬دهد‭. ‬این‭ ‬ترکیب‭ ‬چندگان‭ ‬از‭ ‬پزشکی‭ ‬خالی‭ ‬از‭ ‬داستان‌های‭ ‬خیال‭ ‬پردازانه‭ ‬نبود‭. ‬یکی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬داستان‌های‭ ‬وجود‭ ‬گیاه‭ ‬جاودانگی‭ ‬در‭ ‬هند‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬موجب‭ ‬شد‭ ‬برزویه‭ ‬برای‭ ‬سفر‭ ‬به‭ ‬هند‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬دست‭ ‬آوردن‭ ‬این‭ ‬گیاه‭ ‬از‭ ‬شاه‭ ‬برای‭ ‬مسافرت‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬سرزمین‭ ‬اجازه‭ ‬بگیرد‭.‬

‭ ‬شاه‭ ‬علیرغم‭ ‬علاقه‌ای‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬برزویه‭ ‬داشت‭ ‬با‭ ‬این‭ ‬سفر‭ ‬موافقت‭ ‬کرد‭. ‬و‭ ‬او‭ ‬را‭ ‬راهی‭ ‬هند‭ ‬کرد‭. ‬ولی‭ ‬جستجوی‭ ‬او‭ ‬برای‭ ‬یافتن‭ ‬گیاه‭ ‬جاودانگی‭ ‬ثمری‭ ‬نداشت‭. ‬فردوسی‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬از‭ ‬سفر‭ ‬برزویه‭ ‬را‭ ‬اینگونه‭ ‬بیان‭ ‬می‌دارد‭.‬

چو‭ ‬برزوی‭ ‬بنهاد‭ ‬سر‭ ‬سوی‭ ‬کوه

برفتند‭ ‬با‭ ‬او‭ ‬پزشکان،‭ ‬گروه

پیاده‭ ‬همه‭ ‬کوهساران‭ ‬به‭ ‬پای

بپیمود‭ ‬با‭ ‬دانشی‭ ‬رهنمای

گیاهان‭ ‬ز‭ ‬خشک‭ ‬و‭ ‬ز‌تر‭ ‬برگزید

ز‭ ‬پژمرده‭ ‬و‭ ‬هرچ‭ ‬رخشنده‭ ‬دید

ز‭ ‬هر‭ ‬گونه‌یی‭ ‬سوده‭ ‬از‭ ‬خشک‭ ‬و‭ ‬تر

همی‭ ‬برپراگند‭ ‬بر‭ ‬مرده‭ ‬بر

یکی‭ ‬مرده‭ ‬زنده‭ ‬نگشت‭ ‬از‭ ‬گیا

همانا‭ ‬که‭ ‬سست‭ ‬آمد‭ ‬آن‭ ‬کیمیا‭.‬

برزویه‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬وضعیت‭ ‬سرخورده‭ ‬می‌شود‭ ‬ولی‭ ‬در‭ ‬اوج‭ ‬ناامیدی‭ ‬پیری‭ ‬فرزانه‭ ‬او‭ ‬را‭ ‬راهنمایی‭ ‬می‌کند‭ ‬که‭ ‬حکمت‭ ‬و‭ ‬جاودانگی‭ ‬در‭ ‬دانش‭ ‬و‭ ‬اخلاقیات‭ ‬نهفته‭ ‬است‭ ‬نه‭ ‬داروهای‭ ‬گیاهی‭ ‬که‭ ‬برزویه‭ ‬گمان‭ ‬می‌کرد‭ ‬با‭ ‬مصرف‭ ‬آنها‭ ‬می‌توان‭ ‬به‭ ‬ریشه‌های‭ ‬حکمت‭ ‬و‭ ‬جاودانگی‭ ‬دست‭ ‬یابد‭. ‬آن‭ ‬پیر‭ ‬او‭ ‬را‭ ‬متقاعد‭ ‬کرد‭ ‬که‭ ‬برای‭ ‬بهره‭ ‬بردن‭ ‬از‭ ‬برگ‌های‭ ‬زرین‭ ‬حکمت‭ ‬زندگی‭ ‬می‌بایست‭ ‬به‭ ‬کتابی‭ ‬خاص‭ ‬مراجعه‭ ‬نماید‭ ‬که‭ ‬امروزه‭ ‬ما‭ ‬آنرا‭ ‬با‭ ‬عنوان‭ ‬کلیله‭ ‬و‭ ‬دمنه‭ ‬می‌شناسیم‭. ‬او‭ ‬این‭ ‬کتاب‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬ایران‭ ‬می‌آورد‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬حین‭ ‬ترجمه‭ ‬تغییراتی‭ ‬به‭ ‬آن‭ ‬می‌دهد‭ ‬که‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬منسجم‌تر‭ ‬و‭ ‬همسوتر‭ ‬با‭ ‬اندیشه‌های‭ ‬ایرانی‭ ‬می‌نماید‭. ‬البته‭ ‬این‭ ‬روایت‭ ‬مورد‭ ‬تایید‭ ‬همگان‭ ‬نیست‭ ‬و‭ ‬حتی‭ ‬برخی‭ ‬گمان‭ ‬می‌کنند‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬کتاب‭ ‬نوشته‭ ‬خود‭ ‬بزویه‭ ‬باشد‭. ‬اما‭ ‬فارغ‭ ‬از‭ ‬منشاء‭ ‬این‭ ‬کتاب‭ ‬می‌توان‭ ‬این‭ ‬اثر‭ ‬را‭ ‬ترکیبی‭ ‬از‭ ‬اخلاقیات،‭ ‬تدبیرنامه‭ ‬و‭ ‬اخلاق‭ ‬پزشکی‭ ‬قلمداد‭ ‬کرد‭. ‬این‭ ‬اثر‭ ‬آنچنان‭ ‬مورد‭ ‬توجه‭ ‬درباریان‭ ‬قرار‭ ‬گرفت‭ ‬که‭ ‬نوشتن‭ ‬مقدمه‌ای‭ ‬بر‭ ‬آن‭ ‬به‭ ‬عهده‭ ‬بزرگمهر،‭ ‬وزیر‭ ‬انوشیروان‭ ‬محول‭ ‬گردید‭. ‬و‭ ‬البته‭ ‬مقدمه‭ ‬از‭ ‬باب‭ ‬حکمت‭ ‬و‭ ‬نکات‭ ‬آموزشی‭ ‬شانه‭ ‬به‭ ‬شانه‭ ‬اثر‭ ‬اصلی‭ ‬حرکت‭ ‬می‌کند‭.‬

‭ ‬این‭ ‬اثر‭ ‬نمادی‭ ‬است‭ ‬از‭ ‬دوران‭ ‬شکوه‭ ‬تمدن‭ ‬ساسانی‭ ‬زمانی‭ ‬که‭ ‬پزشک‭ ‬دربار‭ ‬به‭ ‬چیزی‭ ‬به‭ ‬جز‭ ‬ما‭ ‬اندوزی‭ ‬فکر‭ ‬می‌کند‭ ‬و‭ ‬برای‭ ‬کسب‭ ‬دانش‭ ‬سختی‭ ‬سفر‭ ‬هند‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬جان‭ ‬می‌خرد،‭ ‬رئیس‭ ‬مملکتی‭ ‬حکمت‭ ‬را‭ ‬می‌فهمد‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬درایت‭ ‬اجازه‭ ‬تولید‭ ‬و‭ ‬بازنشر‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬می‌دهد‭ ‬و‭ ‬وزیری‭ ‬که‭ ‬دست‭ ‬به‭ ‬قلم‭ ‬دارد‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬کنار‭ ‬تدبیر‭ ‬برای‭ ‬کشور‭ ‬آنچنان‭ ‬مقدمه‌ای‭ ‬بر‭ ‬کتاب‭ ‬می‌نویسد‭ ‬که‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬هزار‭ ‬و‭ ‬پانصد‭ ‬سال‭ ‬همچنان‭ ‬خواندنی‭ ‬و‭ ‬ماندگار‭ ‬است‭.‬

‭   ‬کامران‭ ‬محلوجی‭ ‬

‭ ‬دانشجوی‭ ‬دکترای‭ ‬تاریخ‭ ‬علوم‭ ‬پزشکی‭ ‬

بانک صادرات

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا