خرید تور تابستان ایران بوم گردی

فرهنگ چندگانگی، تاریخ دیگری از اسلام

سید محمدناصر تقوی در یادداشتی تلگرامی با عنوان «فرهنگ چندگانگی، تاریخ دیگری از اسلام» در گزارشی از کتاب توماس باور نوشت:

توماس باور، استاد مطالعات اسلامی و عربی دانشگاه مونستر آلمان است و موضوع کتابش پس از انتشار بازتاب قابل ملاحظه ای در محیط تخصصی و دانشگاهی آلمانی زبان داشته است. البته با ترجمه این کتاب ( ثقافة الإلتباس، نحو تاريخ آخر للإسلام) نظرات وی در این کتاب در جهان عرب معرفی شده است و تا جایی که نگارنده اطلاع دارد هنوز در زبان فارسی ترجمه و انعکاسی نداشته است. این پژوهنده ۵۸ ساله، پس از کتاب مذکور (در ۲۰۱۱)، در سالهای پسین و تا به امروز همچنان به ابعاد مساله چندگانگی، تنوع و تعدد (Vielfalt) و چند معنایی ( Mehrdeutigkeit ) پرداخته است. آنچه در ادامه می خوانید نگاهی مختصر به نظریات مطروحه در این کتاب است.

(گزارشی از کتاب توماس باور)

” Die Kultur der Ambiguität,

Eine andere Geschichte des Islam”

🔻اگرچه Ambiguität به معنی ابهام است اما در این پژوهش منظور ابهامی است که حاکی از عدم قطعیت، تعصب و تفسیر یک سویه و مطلق انگارانه است و لذا معنای چندگانگی و چند قرائتی شاید برای معادل گزینی آن بی وجه نباشد. خوانشهای چند گانه ای که حاکی از عدم تعصب و تسامح و مدارا و تحمل می باشد.

🔻این پژوهش بر آنست تا بگوید: فرهنگ تحمل ، تسامح ، قرائات و خوانشهای چند گانه در اسلام کلاسیک ( اولیه ) بسیار قوی بوده اما در اسلام معاصر تضعیف شده است و سبب این تضعیف، روابط پیچیده میان دنیای اسلام و غرب بوده و این امر بویژه به شدت متاثر از نگاه مطلق خواه و غیر متسامح غربی است که در نیمه های قرن نوزدهم برغرب حاکم بوده است.

🔻به عقیده نویسنده، در اصل و جوهره اسلام، پلورالیسم، تکثر گرایی، تنوع و زندگی مسالمت آمیز در کنار هم، علیرغم وجود تضادها و اختلافات به همراه رضایتمندی از وجود این تفاوتها، در جامعۀ مسلمانان وجود داشته اشت و نویسنده این تحلیل و ادعای خویش را با ذکر نمونه های متعددی از علوم اسلامی و ادبیات آن به اثبات رسانده و مستندات مدعای خود را در کتاب خویش ذکر میکند.

🔻از ویژگی‌های این پژوهش آنست که نویسنده، روش تحقیق خود را با سبک متداول مطالعات معمول شرقشناسانه که به عقیده وی، برتری جویانه و استعلایی و مشحون از نادانیها ونادرستی هاست می سنجد و با نگاهی نقادانه بر این عقیده است که شرقشناسان به دلیل آنکه تمرکز و توجهی خاص برای “مرجعیت اروپایی” و غربی قائلند، این نگاه استعلایی به مشرق زمین را برگزیده اند. روشی که امثال ادوارد سعید و جوزف مسعد نیز در نقد این روشهای شرقشناسی از آن سخن رانده اند.

🔻به نظر توماس باور، تصویر غالب امروزه از اسلام در مغرب زمین، محصول خود غرب است. تصویری که از نظر او کاملا مخدوش است و در واقع تصویری است بیمار گونه و معوج از اسلام. چرا که این نگاه از ابتدای استعمار و تسلط گفتمان استعماری و کولونیالیسم از ابتدای قرن نوزدهم پدید آمده که اسلام را تندروانه و با نگاهی منفی بنیاد گریانه، متعصب و غیر متسامح و سختگیر نشان می دهد. حال آنکه برای قرن ها اسلام با تحمل و مدارا ، تنوع و تکثر را درون خود حمل می کرده است و فرهنگ چند گانگی(Ambiguität) در ذات اسلام وجود داشته و دارد. نویسنده معتقد است که این نگاه متاثر از غرب، باعث شده تا اسلامی جعلی و تند روانه بوجود آید و فرآیندی که او ” اسلامیزه شدن اسلام” ( Islamisierung des Islam ) می نامد در سالهای اخیر بوجود آید.

🔻این پژوهشگر همچنین تاکید می کند فرهنگ چند گانگی و کثرت گرای اسلام اجازه نمی دهد که بر اساس آنکه صرفا خود را حق می داند، کسی را بکشد و از بین ببرد. در حالیکه جنبش ایدئولوژیک، فرهنگ ناسیونالیستی چه از نوع چپ و چه نوع غربی اش، کلون های مدل دکارتی و نگاههای دو گانۀ متضاد در مدرنیته و … همه و همه نمونه های فرهنگ غربی است که با روح فرهنگ اسلامی (که با پذیرش چند گانگی و رسمیت دادن به تکثر، با قطعیت بخشی های دکارتی مدرنیته، در تناقض است) منافات دارد. آموزه های متنوع فقه و عدم قطعیت در احکام اسلام ، پویایی در اجتهاد و زمینه های علمی وفرهنگی خلاقانه در فرهنگ کلاسیک اسلامی و شمول و گسترانیده شدن فرهنگ اسلامی در تمام ابعاد زندگی و از گهواره تا گور نیز از مصادیق دیگری است که نویسنده به آن به عنوان شواهد مثالی از فرهنگ چند گانگی، مدارا و تسامح در اسلام ذکر می کند.
🔻از دیگر سوی نمونه هایی چون ارسال یهودیان به هولوکاست در غرب را با “اعتقاد غالب مسلمانان به اقلیت های دیگر مذاهب” مقایسه می کند و از رهگذر همین مقایسه می گوید به قول مارتین کوهن ، در سده های میانۀ اسلامی، سرزمینها و کشورهای مسلمان برای یهودیان به مراتب امن تر و صلح آمیز تر از شمال و غرب اروپاست و آزار و اذیت یهودیان در کشور های اسلامی بسیار کمتر از آزار و ایذاء کشور های مسیحی و مسیحیان است. در جانبی دیگر وی اشاره به این نکته دارد که معمولا در منابع اسلامی به “اصول و قوانین” یهودیان اشاره و از آن گزارش می شود؛ در حالیکه در منابع لاتین و مسیحیت از عناوینی چون : “فریب یهودیان، خرافات یهودیان” و … صحبت می شود که حاکی از نفرت و خصومت غرب مسیحی با ارزشها و مفاهیم دینی یهودیان است.

انتهای پیام

بانک صادرات

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا