نقدی بر «مهمونی ۱۰ کیلومتری»: «مناسک و تکمیل چرخه‌ی نفرت و خشم»
محسنحسام مظاهری، نویسنده و پژوهشگر اجتماعی تشیع و آیین‌های شیعی، در یادداشتی در کانال تلگرامی خود نوشت:
راهپیمایی غدیر امسال در تهران با نام «مهمونی ۱۰ کیلومتری» که تبلیغات محیطی و تلویزیونی وسیعی برای آن صورت گرفته، قرار است برگزار شد. برگزارکنندگان که باوجود حجم بالای مشارکت نهادهای حاکمیتی و شهری در این برنامه، اصرار بر «مردمی» و «خودجوش» نامیدن آن دارند، در تبلیغات برنامه، حضور ۶۰۰ «موکب»، ۴۰ شهربازی موقت، ۷۰ استیج، اجرای ۱۵۰ سرود و توزیع دو میلیون وعده‌ی غذایی و ۱۱۰ هزار اسباب‌بازی را وعده داده‌اند.
این رویداد در امتداد توسعه‌ی مناسک غدیر است که در سال‌های اخیر رشد شتابانی یافته است. سه سال پیش در یادداشت «غدیر؛ عید رسمی شیعیان» به این توسعه و زمینه‌های آن اشاره کردم. اما افزون بر مطالبی که در یادداشت مذکور گفته شد، درباب رویداد امسال چند نکته قابل ذکر است. مخاطب این نکات، نه حاکمیت یا سازمان‌های دینی ـ فرهنگی، بلکه بدنه‌ی مذهبی جامعه است؛ آن بخشی از جامعه که این توسعه‌ی مناسک طبعاً برایشان خوشایند و رضایت‌بخش است و آن را مصداق رشد گرایش به دین و «گسترش شعائر» می‌دانند؛ درحالی‌که از منظری دیگر این توسعه می‌تواند به زیان دین و دینداران تمام شود. به دلایلی ازجمله:
۱. در این مانور جمعیت‌ها و لشکرکشی‌های خیابانی، آشکارا منافع سیاسی حاکمیت دنبال میشود؛ گرچه به نام دین و آموزه‌های شیعی برگزار می‌شوند. مشابه پروژه‌ی سرود «سلام فرمانده» که در آن با ظاهری مذهبی، مقاصدی سیاسی دنبال شده و میشود. «مهدویتِ» سلام فرمانده و «ولایتِ» مهمونی ۱۰ کیلومتری ذیل الاهیات سیاسی جمهوری اسلامی (که دال مرکزی آن «ولایت مطلقه‌ی فقیه» است) معنا می‌شوند. این انتظار که بخش‌های دیگرِ جامعه این مناسک را صرفاً مناسک مذهبی قلمداد کنند و با آن همدلی نشان دهند، ساده‌اندیشانه و خلاف واقع است.
۲. در شرایطی که «خیابان» برای بخش‌های دیگری از جامعه به اشکال مختلفِ قانونی و غیرقانونی (ازجمله طرح نابخردانه و جامعه‌ستیزِ «گشت ارشاد» و قانون «عفاف و حجاب» و…) ناامن و محدود میشود، این حضورهای متناوبِ توده‌ای «مذهبی‌ها» و «محجبه‌ها» طبعاً بازتاب مثبتی ندارد و خواسته و ناخواسته به روند تولید و انباشت نفرت و خشم در بخش‌های غیرمذهبی یا کمترمذهبی دامن می‌زند. «خیابان» متعلق به همه‌ی جامعه است و تبعیض آشکار میان شهروندان مذهبی و غیرمذهبی در استفاده از آن، به‌ویژه که با مداخله و همراهی مستقیم حاکمیت همراه است، عواقب سوئی خواهد داشت که تنها دامن‌گیر حاکمیت نمی‌شود و همه‌ی سازمان‌ها و جریان‌های دینی در آن سهیم خواهند بود؛ چه حامیان نظام سیاسی و چه دیگران.
۳. یکی از پیامدهای منفی راهپیمایی‌ها، ایجاد نوعی خطای برآوردی و به‌تبع آن خطای تحلیلی است که می‌توان آن را «توهم اکثریت» نامید. حضور انبوه و توده‌ای در راهپیمایی‌ها نوعاً اثر حسی بالایی دارد و حاضران و ناظران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همین امر در بسیاری از موارد رهزن واقعیت است و در افراد برآوردهای غیردقیق و اغراق‌آمیزی تولید میکند. به‌ویژه که تخمین جمعیت در این رویدادها معمولاً دشوار و غیرروشمند است. نمونه‌های فراوانی را میشود ذکر کرد که متأثر از همین خطای روشی با صفت «میلیونی» شهرت یافته و از مشهورات تاریخی شده‌اند؛ ازجمله: تاسوعا و عاشورای ۱۳۵۷، تشییع‌جنازه‌ی آیت‌الله خمینی، مراسم سالانه‌ی ۲۲ بهمن، پیاده‌روی اربعین، تظاهرات ۲۵ خرداد ۱۳۸۸ و تشییع‌جنازه‌ی سردار سلیمانی. در همه‌ی این موارد، تخمین جمعیت شرکت‌کنندگان محل مناقشه بوده و هر راوی و تحلیلگر بسته به گرایش سیاسی خود سعی در بالاتر و پایین‌تر تخمین‌زدن شرکت‌کنندگان داشته است. گرچه این مناقشات لاینحل می‌مانند، اما مشهورات با تکرار در رسانه‌ها ثبت شده و به عنوان گزاره‌ای مسلم فرض شده و مورد استناد قرار می‌گیرند. به‌عنوان مثال استناد به حضور میلیونی در تشییع سلیمانی یا استقبال از سرود «سلام فرمانده» شاهدی برای «دینداربودن اکثریت جامعه» پنداشته میشود یا شرکت جمعیت انبوه در راهپیمایی ۲۵ بهمن، مستندی برای اثبات تقلب در انتخابات محسوب میشود. درحالی‌که هیچیک از این استنادات دقیق و از نظر علمی قابل پذیرش نیست.
۴. از سوی دیگر این توهم اکثریت در بدنه‌ی همسو نیز انتظارات و توقعاتی را پدید می‌آورد که وقتی در مواجهه با واقعیت جامعه خلاف آن را مشاهده میکند، دچار حیرت و سرخوردگی میشود.
به نظر می‌رسد یکی از ریشه‌های روانشناختی برخی رفتارها و مواضع بدنه‌ی مذهبی جامعه همین امر است: توهم “مذهبی‌بودن” اکثریت جامعه‌ی ایرانی (که متفاوت از گرایش به دین است) و در اقلیت‌بودن دیگران. همین توهم است که آنها را دچار خطای تحلیلی کرده و با اراده‌ی کنترل عرصه‌ی عمومی مطابق با ذایقه‌ی مذهبی همراه و همدل می‌سازد.
تلاشی و اراده‌ای که به‌جهت تعارض با واقعیات اجتماعی، هرچه بیشتر میشود، کمتر نتیجه می‌گیرد و به جای احساس قدرت و اقتدار، ازقضا به احساس ناتوانی و ضعف در بدنه مذهبی می‌انجامد. بازنده‌ی نهایی این پروژه‌ها همین قشر مذهبی جامعه است. مثال روشنش را این روزها شاهدیم. اصرار حاکمیت بر کنترل پوشش زنان با الزام به خوانشی سیاسی از حجاب که به جای ایجاد امنیت بیشتر برای متدینین، آنها را هدف خشم و عصبانیت قرار داده و حضور در فضاهای عمومی را برای آنها پرهزینه ساخته است. برآیند این وضعیت با توهم اکثریت که پیشتر اشاره شد، استیصال و درماندگی و احساس ترس و عدم امنیت است.
بااین‌اوصاف حالا می‌توان علت دیگری هم برای مناسک توده‌ای در سال‌های اخیر ذکر کرد: مانور قدرت در وضعیت بحرانی.
مانورها و لشکرکشی‌هایی از جنس سلام فرمانده و راهپیمایی غدیر، گرچه با هدف نمایش قدرت صورت می‌گیرند، اما ریشه در ترس و شکست دارند. هدف مانور، نمایش است در هنگامه‌ی احساس خطر. کسی که در معرض خطر نیست، نیازی هم به نمایش و مانور قدرت ندارد.
۵. از سوی دیگر، این مانورها و نمایش‌ها، که با تبعیض در استفاده از خیابان همراه است، خود بستری است برای تشدید تقابل و قطبی‌شدن. برای آن ديگرانی که با خشم و نارضایتی شاهد این تبعیض اند و مترصد رسیدن فرصتی برای انتقام.
و اینگونه است که مناسک، به جای ایجاد همدلی حول یک باور دینی، می‌تواند چرخه‌ی تولید خشم و نفرت را در جامعه تکمیل کند. حتی اگر آن مناسک به نام غدیر باشد که در فرهنگ شیعی نام دیگرش “عید اخوت و برادری” است.
انتهای پیام
در این تحلیل بسیار دقیق و علمی، جای برآورد هزینه های هنگفت و نجومی مراسم با برآورد همان اخبار رسمی اعلام شده اعم از تعداد جوایز (110 هزار اسباب بازی) اغذیه (2 میلیون وعده غذایی )، سایر پذیرایی ها و … بعلاوه مشاهدات میدانی حجم فوقالعاده وسیع بنرها و تبلیغات محیطی و استیجها و هزینه های برنامه های تلویزیونی متعدد و … ( و تأثیر آن بر اکثریت مردم دچار فشار شدید اقتصادی در حال حاضر) خالی بود.
با تشکر از جناب حسام مظاهری
نوشتار هوشمندانه ای است ولی کو خردمند و دانا که بخواند و بفهمد !!! جهان سر به سر حکمت و عبرت است! چرا بهره ما همه غفلت است؟
اُفٍ لَکُم و لِما تَعبُدُون
مردک اگر لیاقت داشتی و در میهمانی غدیر حضور میافتی می دیدی که همه دعوت بودند و بقول امثال تو بد حجاب و شل حجاب در این میهمانی همان قدر دعوت داشت که اهل حجاب و عفاف!!!!!!
امثال تو با ظاهر البته غلط اندازت در پی دو قطبی سازی جامعه هستید و نمی دانید که وجوب اجرای اجتماعی حجاب حکم شرع مقدس است و نه اجبار حکومتی!!!!!!!!!!!!!!!
این همه پولی که مردم در سفرهای خارجی بر ای تفریحات خود اغلب در مراکز فسادآلوده ترکیه و امارات و … خرج می کنند هدر دادن پول نیست اما اگر مبالغی برای دفاع وترویج دین خدا هزینه کنند امثال تو دردتان میاید چون کسی از پول می گذرد که عقیده ای داشته باشد و امثال تو مردک گمراه، عقیده مردم در مسیر دین خدا را دوست ندارید!!!!!!!!!
خدا ریشه تان را می کند بزودی!!!!!!!!!
قبل از حجاب، نماز وجوب دینی و شرعی دارد، لطفاً افرادی را که نماز نمی خوانند بررسی کنید، بیابید، محاکمه کنید و اعدام.
معامله با کفار حرام است اما هم معامله می کنیم هم در جنگ های خودشان با خودشان، از طرف کمونیستی متجاوز حمایت می کنیم!!
شماها مذهبی نماها حقیقتا جمع اضدادید، و مجموع نقیضین.
خودتان با خودتان چندچندید!!!؟
اینهمه دهن کجی به دیگران نه تنها نشانه ایمان ومذهب شما نیست بلکه نشانه کسانی است که کاسه داغتر از آش هستن .اگر شما فقط یک مورد از توهین وافترا به دیگران در بین ائمه خودتون پیدا کردید شما هم پیروی کنید چرا بنام دین مردم را از دین میرانید ؟
هرچه پول خرج ترکیه وسفرهای امارات وکانادا بشه اشکال نداره اما توی بی غیرت خرج غدیر رو زیاده میدانی
متاسفانه حب و بغض چشمتان را بسته. اگر بی حجابها هم بودند آیا توسط گشت ارشاد دستگیر هم شدند ؟؟ اگر نشدند، چرا در سایر جاها دستگیر می شوند ؟؟ و اگر شدند، فاتحه. پول سفر خارجی شخصی مردم چه ربطی به پول بیت المال و عمومی با وجود فقر بی سابقه فقرا دارد ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
والسلام
تحلیل بسیار عالمانه ، هوشمندانه و وجسورانه آیی است خصوصا با توجه به شدت رویکرد امنیتی و انتظامی کشور از سوی حاکمیت .بگیر و ببندهایی که با حداقل بهانه اتفاق می‌افتد.بنده هم همین تحلیل و اعتقاد رو دارم. که حاکمیت با راه اندازی چنین برنامه‌هایی با ظاهر دینی و مذهبی بیشتر در پی نمایش قدرت‌است.
واقعا متاسف هستم برای این آقا با این تحلیل مغرضانه . آن چیزی که مردم را به کف خیابان کشید عشق به امیرالمومنین بود . نه چیز دیگر .ظاهراً ایشون جمعیت حاضر نیمه ی شعبان و اربعین را فراموش کرده
اینهمه دهن کجی به دیگران نه تنها نشانه ایمان ومذهب شما نیست بلکه نشانه کسانی است که کاسه داغتر از آش هستن .اگر شما فقط یک مورد از توهین وافترا به دیگران در بین ائمه خودتون پیدا کردید شما هم پیروی کنید چرا بنام دین مردم را از دین میرانید ؟
و جدای از تمام اینها…
شوربختانه حاکمیت فقط سیاهی لشکر می‌خواهد و بس. سرتاسر چهار راه ولیعصر برای خیل عظیم جمعیت حداقل چند ایستگاه توزیع آب می‌گذاشتند، دیگر توزیع غذا پیشکش.
آنجا بدون هر گونه نظمی، ماشین و موتور و آدم توی هم می‌لولید و هیچ خبری از این چیزهایی که تبلیغ میکنند، نبود.
کاملا مشخصه خوب سوختید بهتره مثل آدم مطلب بنویسید باید بنویسد تشیع جنازه شهید سلیمانی بهتره اینطور دستتان را رو نکنید
تحلیل به جا واقع بینانه و هوشمندانه ایست. اگر با خرد و اندیشه و به دور از جهت گیری سیاسی و حب و بغض های رایج بین مذهبی ها و غیرمذهبی ها به موضوع نگریسته شود از این تحلیل پی به خیلی مسایل حل نشده حکومت برده میشود. همه باید دنبال راهی خردمندانه برای ایجاد اتحاد و برادری و برابری ذیل دستورات پروردگار متعال باشیم.تجربه ثابت کرده زور و اجبار و تقسیم بندی زین خودی و غیرخودی هرگز نتیجه مطلوب نداشته
سلام آقای محسن مظاهری شما که مستقبم و بی پروا اهداف ضد شیعی رو حمایت میکنید هرچه در ایران از شیعه و مناسک مذهبی شیعی حمایت کند میشود پیش برد مقاصد حکومتی و یه عده هم مخالفت میکنند اما اگر هرچه از شیعه حمایت نکند میشود پیشرفت ملت ببینید شیعه چقدر مظلوم هست که تنها حکومت شیعی هم حق ندارد از مناسک شیعه حمایت کند اونوقت نمببینه که در مسیحیت حتی برنامه های کارتونیشون آنچنان تبلیغ بابا نوئل و هالوین رومیکنند که بچه ۸ الی ۹ ساله شیعه نبگه میخام کریسمس بشه درخت کاج تزئین کنم تا بابا نوئل برام هدیه بیاره ابلبای ما که برای مسیحب ویهودی ومسلمان هدیه میبرد کجاست کی راه اون رو ادامه داد هالوینی که یاد شهدای زمان عیسی مسیح هست که در مسیحیت شاخه غرب اجرا میشه آفا خجالت بکسید بجای حمایت همش نق بزنید پدر نلت رو همتون در اوردید یه سفره ای اوو بالا مهن شده همتون از میخورید بعد پدر مردم بیچاره رو در میارید هیچ چیز خوب رو در این جامعه نمی بینید چون نونتون رو با نق زدن به ملت میخورید اف برشما شدید عین عین ملت عراق زمان امام علی و امامحسین خودشان هردو رو آوردند وهر دو رو همان شیعیان ظاهری سربریدند وای منتظر باشیم که چه کسانز نفس زکیه رو در کنار کعبه سر میبرند وای بر ما ملت آخرالزمان
اولا راهپیمایی ۲۵ خرداد و نه ۲۵ بهمن (جایی در متن اینطور نوشتی) ! ثانیا جدای از این قیاس مع الفارق بی ربط، ادعای تقلب تنها مستدل و مستند به این راهپیمایی عظیم و واقعا میلیونی نبود هرچند به عنوان یکی از قرائن وجود تقلب به اندازه کافی قابل تامل بود! ادامه یافتن این راهپیمایی های اعتراض آمیز تا ۲۵ بهمن ۸۹ یعنی قریب به یک سال … گواه حقایق مهمی است که …
دقیقا. البته ایشان خواست مثال همدلانه با قشر تندرو هم زده باشه. وگرنه راهپیمایی با خطر و ریسک و برخورد شدید کجا و راهپیمایی با تشویق و جایزه کجا ؟ این دو از جهت نشان دادن جمعیت همراه برعکسند : یعنی: در حالت تشویق و پذیرایی و …، یک چندم جمعیت واقعا بخاطر موضوع آمده اند و در برخورد آنهم شدید و دستگیری و … ، چندین برابر جمعیت معترض با وجود اعتراض، با وجود همدلی و همفکری، در جمعیت حضور ندارند
تحلیل قشنگی بود اما یک چیز دیگر هم یادمان رفت. شرکت در این همایش ها و پیاده روی ها دلیل همراهی با نظام نیست فقط استفاده از فضا برای تفریح خانوادگی یا مجردی است و از طرف دیگر با این حجم از موکب خیلی ها هم برای غذا و… می آیند یعنی انگیزه ها متفاوت است و نمی شود از میزان حضور برداشت خاصی کرد
رفتیم. عالی بود. حمایت از ولی فقیه، مهدویت و….. هر چی بود چشمتون دربیاد
دینی و دینداری ای که بجای اخلاق ، «چشمتون در بیاد»، بیاورد نسبتی با دین محمدی که « برای اتمام مکارم اخلاق مبعوث شد» ندارد (هر چه باشد یا بود)
رفتیم. عالی بود. حمایت از ولی فقیه، مهدویت و…..
قیافه با سوادها رو گرفتی با بی سواد ها طرف نیستی
من فوق لیسانس دارم که این حرف رو میزنم
جمعیت میلیونی مردمی نیست و حکومتیه؟
این از بی سوادی توست
ضمنا اگر چشمات رو باز می کردی می دیدی که همه جور آدم اومده بود و نه فقط قشر محجبه
تخمین جمعیت سخته؟ واسه امثال تو سخته چون شاید کل جمعیتی که دیدی یا همجنسبازای باکو و تل آویو بودن یا آشوبگران پاریس
حالا بی سواد اگر هر نفر رو توی اون جمعیت به اندازه یک متر مربع در نظر بگیری و یک نگاهی به طول و عرض خیابون بندازی تخمین دستت میاد
روز تعطیل بوده ببخشید جسارتا واسه اون فوتبالی که میرن 6 تا و 4 تا از این و اون میخورن و خیابون رو میبندن هم نطق داری یا بخاطر غدیر دردت گرفته؟
از ادبیات شما دانش و مدرک تحصیلی تان مشخص است، همانطور که از ادبیات نویسنده.
گفت : «خود پیداست از زانوی تو» (مولوی)
… شو … بی …
دوست همنام من ، اینهمه خشم در شما برای چیه ؟ ناکامیها ریشه خشمها هستند
نماز واجب فردی است
حجاب ، واجب فردی و اجتماعی
تفاوتش رو می دونید؟